Zeearenden van Hokkaido in Japan

Met de opkomst van de digitale camera’s waren foto’s direct beschikbaar, weg was de tijd dat je een week of langer in spanning afwachtte of je dia’s gelukt waren. De behoefte om beelden te delen was voor het bestaan van Facebook en Instagram al groot. Ook in Nederland en in 2003 werd met deze gedachte BirdPix opgericht. Dit online fotografieplatform maakte het mogelijk om je foto’s met gelijkgestemden te delen en te helpen verbeteren. Veel vogelfotografen maakten daar dankbaar gebruik van en BirdPix werd al snel een begrip.

Ik heb in mijn leven heel wat prachtige foto’s mogen aanschouwen, maar één foto op die website raakte me diep in mijn ziel. Drie volwassen Stellers zeearenden op een ijsschots, en alle drie de vogels met hun vleugels uitgeslagen. Perfect belicht, met besneeuwde bergen op de achtergrond. De Stellers zeearend ziet eruit als de ‘onze’ maar dan veel groter en zwaarder, met een lange witte wigvormige staart, knaloranje poten en, als kers op de taart, een enorme knalgele snavel. Dat zoiets gemaakt kan worden door moeder natuur.

De fotograaf, Chris Schenk, had in de winter het eiland Hokkaido in Japan bezocht. Hier overwintert langs de kust een populatie Stellers zeearenden. Die zeearenden hebben geleerd om vissers en vissersboten te volgen, eigenlijk niet veel anders dan de meeuwen in kustplaatsen als Scheveningen en IJmuiden. De winterse visserij helpt hier sinds jaar en dag onbewust bij de bescherming van deze bedreigde arend. Bijna de helft van de wereldpopulatie vindt in de winter zijn weg naar Hokkaido.

Februari is de beste maand om zeearenden te fotograferen, wanneer drijfijs uit de Russische Amoerrivier tegen de noordelijke kust van Hokkaido aanbotst. De zeearenden maken dankbaar gebruik van het ijs om te rusten en te slapen. Japanse fotografen maakten hier weer dankbaar gebruik van. Ze varen met lokale vissersboten naar het drijfijs om, met behulp van slachtafval van vis, de vogels met het eerste licht op het ijs te fotograferen. Dit was tot een winterse toeristenattractie uitgegroeid en Chris was, voordat de rest van de wereld buiten Japan het ontdekte, meegegaan. Met de sensationele foto op BirdPix als souvenir. Dat wilde ik met eigen ogen zien en ervaren, maar bovenal wilde ik zulke mooie foto’s maken!

Enkele jaren later, met vogelvrienden Roy, Anja en Marc, was het dan zover. Pal buiten het vliegveld van Hokkaido werden we begroet door een enorm standbeeld van twee Japanse kraanvogels, een van de zeldzaamste kraanvogels in de wereld. Hokkaido is, zeker in de winter, de beste plek om ze te zien. Deze kraanvogels zijn in Japan een symbool van geluk en een lang leven en worden hier gelukkig goed beschermd.

De eerste stop was bij Lake Furen waar we introkken in de guesthouse van Take-san, waar we door Take en zijn vrouw zeer welkom geheten en ons gelijk thuis voelden. Roy en Anja krijgen elk jaar nog steeds een kerstkaart van Take. Het Furenmeer is een dichtgevroren meer waar elke ochtend Japanse vissers met een sneeuwscooter het ijs oprijden, hun weer dichtgevroren wak openhakken en beginnen te vissen. De vogels weten dit en zitten elke ochtend klaar in de bomen rondom het grote meer.

Op gepaste afstand van zo’n wak rustig zitten kijken en afwachten kan zeer fraaie foto’s opleveren. Zodra een visser zijn hengel namelijk uitwerpt komen er namelijk vogels aangevlogen, kraaiachtigen en grote meeuwen voorop. De vogels wachten rond het wak geduldig af en, als de visser even niet oplet, proberen ze wat te stelen.

Bij de eerste gevangen vis komen ook ‘gewone’ zeearenden aangevlogen, net als Oostelijke zwarte wouwen. Die laatste proberen de visresten op te eten als die niet te dicht bij de visser liggen. Pas als de visser vertrekt vallen de zeearenden aan, ook omdat ze snel moeten zijn: binnen enkele seconden worden ze namelijk verjaagd door de grotere, maar iets schuwere, Stellers zeearenden, waarvan enkele exemplaren het ijzige meer hebben opgeëist.

Hokkaido heeft behalve de Stellers zeearenden nog meer vogel fotografische hoogtepunten. In het zuidoosten is een voedercentrum voor de ernstig bedreigde Japanse kraanvogel (Akan International Crane Center), om ze door de winter heen te helpen. Het heeft op zijn zachtst gezegd iets kunstmatigs: je kijkt over een groot besneeuwd veld uit vanachter iets wat op veldbebording van een amateurvoetbalclub lijkt. Hier staan elke dag enkele tientallen Japanse kraanvogels te wachten op voedertijd, het monotone wachten soms afgewisseld met hun spectaculaire dans. Je vergeet dan direct het kunstmatige van het geheel. Het is een dans van een onbeschrijfelijke schoonheid.

Tegen voedertijd, rond de middag, verschijnen er opeens ‘gewone’ en Stellers zeearenden in de lucht, waarbij de aantallen toenemen naarmate de voedertijd nadert. Hun ingebouwde klok weet dat er gratis eten wordt geserveerd. Zodra een Japanse vogelbeschermer met zijn emmer al voer strooiend door de kraanvogels wandelt, duiken de arenden als slechtvalken naar beneden om de grootste stukken vlees of vis voor de snavels van de kraanvogels weg te pikken. Ronduit spectaculair maar niet echt beschermingsvriendelijk van de arenden…

Vlak bij het aan de noordoostkust gelegen vissersplaatsje Rausu is een guesthouse dat we ook niet wilden missen. Hier komen elke nacht één of meerdere Blakistons visuilen in een kleine visvijver vissen. Het eten voor ons was hier overigens ook een interessante ervaring, met een gezamenlijk diner zittend op de grond zonder uitleg van wat er op de ‘tafel’ lag (en niemand die Engels sprak). Gelukkig hoefden we onze benen en onderrug niet te veel te belasten want al vroeg op de avond kwam het verlossende woord: de uilen waren gekomen! Een familie van vier van ‘s werelds grootste uilensoort verbleef de hele nacht rond de guesthouse, tot vreugde van alle aanwezige fotografen.

De meeste Japanse fotografen bleven de hele nacht door de uilen fotograferen. Wij gingen halverwege de nacht naar bed, want er lag sinds die middag voor het eerst die winter drijfijs voor de kust! Voor zonsopgang vertrokken de volgeboekte vissersboten, vol met opgewonden fotografen uit Japan en vier blije gezichten uit Nederland. Eindelijk had iedereen een kans op foto’s van Stellers zeearenden op het ijs!

Varend in de schemer langs het drijfijs zagen we overal zittende zeearenden en meeuwen. Zodra de zon boven de horizon kwam begon het echte spektakel. Toen het slachtafval achter de boot op het ijs werd uitgestrooid kwamen van alle kanten honderden meeuwen en zeearenden aangevlogen. ‘Onze’ zeearenden zaten, als uit de kluiten gewassen Barnevelder kippen, op enkele meters achter de boot, waarbij soms alleen hun kop in het beeld van de camera paste. De Stellers zeearenden waren iets schuwer en zaten minimaal op een meter of 8 tot10. De beste twee uren van het licht was het een komen en gaan van arenden, met een mix van spectaculaire interactie en intieme portretten. Waanzinnig om zo dicht en zo lang bij deze majestueuze roofvogels te mogen verblijven en ze te kunnen fotograferen, in fantastisch winterlicht en in een magische winterse setting. Chris, bedankt!

Het volgende blog gaat over de andere kant van Madagaskar.