Nu te zien: de bonte vliegenvanger

Vanaf half april fiets ik altijd met gespitste oren door de villawijken van Zeist, op weg naar kantoor van Vogelbescherming. Hoe blij word ik dan van de eerste zingende bonte vliegenvangers, die hier broeden. In ‘optimaal habitat’ zoals dat heet: een bosrijke omgeving met veel nestkastjes. Hier brengen ze doorgaans één broedsel groot. Tegenwoordig vaker twee, als gevolg van langere en warmere zomers.

Als de jonge bonte vliegenvangers zijn uitgevlogen, vertrekken zowel volwassen als jonge vogels snel: eind juli, begin augustus. Plots zijn ze verdwenen. In de loop van augustus, zwelt de trek van de ‘bonte vlieg’ echter weer aan, waarna deze in september geleidelijk uitdooft. Na een goede treknacht kan je er tientallen zien, hoewel zulke aantallen de laatste decennia bijna niet meer worden opgemerkt. In het binnenland trekken bonte vliegenvangers nu ook door, maar is de spoeling dun. Het is een uitdaging om er daar een te vinden.

De bonte vliegenvangers die in de nazomer doortrekken betreffen Scandinavische. Het zijn vrijwel uitsluitend juveniele vogels, die dus afgelopen zomer groot zijn geworden. Bijzonder aan de trekweg van deze soort is dat bonte vliegenvangers uit het hele verspreidingsgebied, dat zich uitstrekt tot diep in Rusland, via het Iberisch Schiereiland trekken. De Russische trekken dus eerst helemaal naar het westen. In Spanje en Portugal verblijven ze in augustus-september een poosje, om aan te sterken, waarna ze doortrekken naar West-Afrika, ten zuiden van de Sahara. In de overwinteringsgebieden zijn ze trouw aan een eenmaal gekozen overwinteringsplekje, zo is gebleken uit Nederlands onderzoek in Ghana.

Om zelf een bonte vliegenvanger te vinden, moet je naar ‘de bosjes’. Vooral aan de kust, in de struwelen en de dennenbossen van het middenduin. Zoek ze in de kroonlaag van wat open bossen, een open plek, aan de bosrand. Op de Wadden duiken ze ook vaak in dorpen, in tuinen. Let goed op, want bonte vliegenvangers zitten meestal stil op een tak te wachten tot ze een insect in het vizier krijgen, waarna ze die met een snelle vlucht pakken. Hierbij hoor je soms het dichtklappen van de snavel! Prent ook de geluiden in: het makkelijkst te herkennen is een herhaald ‘wiek… wiek…wiek’.