Nesthub op dak biedt uitkomst voor meeuw en mens

Beginnen meeuwen die in Nederland gelden als bijna iconische strandvogels nu ook stadsvogels te worden? In steden langs de kust komen ze al lang veelvuldig voor, vertelt Timo Roeke, senior adviseur Stadsvogels van Vogelbescherming Nederland en zelf fervent meeuwenliefhebber. “Ja en dat geldt vooral voor zilvermeeuwen en kleine mantelmeeuwen. Ze maken hun nest op daken van woningen en bedrijfsgebouwen.”

Van oorsprong broeden meeuwen vooral in de duinen. Maar door toenemende recreatie zijn rustige broedplekken daar steeds schaarser geworden. Ook worden ze verdreven door de vos, legt Roeke uit; die is veel meer in de duinen aanwezig dan vroeger. “Een vos doodt soms wel een hele kolonie meeuwen. Als dat een paar keer gebeurt, gaan ze op zoek naar alternatieve broedplekken. Zo zijn ze op platte daken in stedelijk gebied terecht gekomen. Hier zijn ze veilig voor de vos. En voedsel is er genoeg in de stad: op schoolpleinen, de markt of het station. Het zijn opportunistische eters. En anders vliegen ze gemakkelijk heen en terug naar de kust om daar te eten.”

Niet iedereen stelt de aanwezigheid van de meeuw op prijs, zo dichtbij in de bewoonde omgeving. “Tijdens de broedperiode maken meeuwen veel geluid; vrij eentonig en met flink volume. Dat is niet het favoriete vogelgeluid.” Daarnaast wil de meeuw ook nog wel eens een duikvlucht maken naar voorbijgangers. “Dat doet hij om zijn nest te beschermen, als mensen naar zijn idee te dichtbij komen. Maar als dat gebeurt bij de medewerkers of bezoekers van jouw bedrijf, ben je toch minder blij met dat meeuwennest op het dak.”

Ook voor de meeuw zelf is het dak niet altijd de beste broedplek. Op veel daken ligt bitumen, dat ‘s zomers zeer heet kan worden in de zon. “De poten van jonge meeuwen verbranden als ze erop lopen. Dan springen ze in paniek van het dak af, maar ze kunnen nog niet vliegen. Ze springen zich te pletter.” Doordat er zo weinig jonge meeuwen overleven, dreigt de zilvermeeuw zelfs op de Rode Lijst van bedreigde soorten te komen. Om de soort in de stad te helpen beschermen, publiceerde Vogelbescherming eerder al een factsheet.

Een nieuw ontwikkelde ‘nesthub’ voor meeuwen zou uitkomst kunnen bieden. Deze houten constructie is ontwikkeld door industrieel ontwerper Joanna van der Leun. Hij wordt op het dak geplaatst met een laagje grind erin, waarin de meeuw zijn nestkuiltje kan maken. “De nesthub is zo ontworpen dat hij elk moment van de dag schaduw biedt. Hij beschermt de meeuwen tegen de hitte, en helpt dus hopelijk bij de overleving van de jongen. Bijkomend voordeel is dat we de nesthubs kunnen plaatsen op plekken waar meeuwen de minste overlast geven. Zo kunnen we hun aanwezigheid een beetje sturen.”

Om te testen of de nesthubs werken, zijn er vijftig geplaatst op het dak van een scheepswerf in Vlissingen. Vogelbescherming kreeg hiervoor financiering bij het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, en betrok het bedrijf Unitura erbij om de nesthubs te maken. Ze zijn sinds april 2024 in gebruik en worden een jaar lang gemonitord met wildcamera’s.

De eerste resultaten zijn bemoedigend, vertelt Roeke: “Veel kasten zijn door zilvermeeuwen en kleine mantelmeeuwen in gebruik genomen. Met de camera’s kunnen we live zien wat ze doen, en hoe de jongen zich gaan gedragen als het warm wordt. We hopen dat op die plek de overleving hoog zal zijn. Dan kunnen we met nesthubs helpen om de soort in stand te houden. En net als bij de boerenzwaluw keren de jongen van meeuwen terug naar de plek waar ze geboren zijn. Meeuwen zullen dus deel uit blijven maken van onze stedelijke omgeving. Daar hebben we een verantwoordelijkheid voor.”