Vogelvriendelijk boeren in Amstelland

Tureluur, grutto en kievit zijn typische weidevogels. Hoewel iedereen ze een warm hart toedraagt, hoor je deze voorjaarsbrengers in Nederland steeds minder. Boeren die het beste met weidevogels voor hebben, zijn er genoeg. Maar het is ook begrijpelijk dat ze hun financiële plaatje op orde moeten hebben. In het Amstelland hebben boeren daarom een alternatief verdienmodel bedacht en zetten ze zich al jaren in voor een gezond weidevogelbeheer.

En dat werpt zijn vruchten af, want het aantal broedparen van weidevogels lijkt gegeven de bestaande financiering van melkveehouderij en weidevogelbeheer aan de top van het haalbare te zitten. Het broedsucces is minder constant en voor een belangrijk deel ook afhankelijk van het weer en predatie. Zonder de inspanningen van de boeren zou dat nooit gelukt zijn. Daarom werkt Vogelbescherming ook graag met hen samen. Hoe werkt dat daar in het mooie Amstelland?

Het Amstelland bestaat uit zes polders, waarvoor per stuk een poldernatuurplan opgesteld is. Deze plannen zijn de basis voor de ontwikkeling van de natuurwinst en de stappen die Boeren van Amstel daarin zet. De stappen die de boeren per jaar kunnen nemen, worden benoemd in de poldernatuurplannen. Het Collectief Noord-Holland Zuid bewaakt de realisatie en de monitoring van de resultaten van de maatregelen. Vrijwilligers van het IVN Amstelveen spelen een belangrijke rol in de monitoring en rapportage van het aantal broedvogels en het broedsucces.

Weidevogelgebieden moeten optimaal worden beheerd, zodat de grutto en andere weidevogels succesvol kunnen broeden om de populatie te laten groeien. Amstelland heeft al elf jaar een constante grutto-dichtheid van ongeveer vijftien broedparen per honderd hectare. Daarbij scoren de Bovenkerkerpolder en polder Rondehoep net wat beter dan de kleinere polders. Voor het optimaliseren van het leefgebied om het aantal broedparen (en het broedsucces) te vergroten is voldoende en duurzame financiering nodig om het beheer dusdanig te kunnen uitvoeren dat het financieel opweegt tegen de verminderde grasopbrengst (ander type gras en later maaien).

Naast subsidie van de overheid zouden ook de zuivelbedrijven en supermarkten een hogere vergoeding moeten geven voor melk die wordt geleverd door agrariërs met een positieve impact op weidevogels en biodiversiteit. Voor grote zuivelbedrijven blijkt deze extra vergoeding lastig. Lokale initiatieven hebben wel geleid tot vogelvriendelijke zuivel. Zoals in Amstelland dus, waar verschillende partijen het risico hebben genomen door de oprichting van Boeren van Amstel. Na een aantal moeilijke jaren wordt er de laatste jaren winst gedraaid en komen er nieuwe producten in het assortiment. Door aankoop van zuivel van Boeren van Amstel wordt de grote inzet van de boeren voor de weidevogels extra beloond.

Vogelbescherming fungeert als aanspreekpunt en adviesorgaan voor het weidevogelcollectief en was nauw betrokken bij de start van Boeren van Amstel. Het logo van Vogelbescherming staat dan ook prominent op de pakken melk van Boeren van Amstel.

In nauw overleg met de boeren kijken we naar de kansen voor optimalisatie van het weidevogelvriendelijke beheer. De Boeren van Amstel beheren de percelen op optimale wijze voor de weidevogels. Dat betekent weinig bemest kruidenrijk grasland dat laat wordt gemaaid. Hoge waterstanden in de sloten en plasdrassen dragen eraan bij dat de bodem vochtig blijft zodat volwassen vogels wormen en emelten uit de bodem kunnen halen. Om voldoende afwisseling in het grasbeheer te krijgen worden veel percelen tot 8 mei beweid, waarna de koeien naar andere weilanden gaan en er ideaal gras voor de gruttokuikens kan groeien. Andere percelen worden juist extensief beweid; er lopen dan zo weinig koeien dat er voldoende gras blijft staan om de kuikens een schuilplaats te bieden. De boeren maaien een groot deel van het reservaat pas na 8 of 15 juni. Tenzij er nog kuikens lopen, dan wordt er natuurlijk nog langer gewacht. Daarnaast beheren de boeren hun percelen in een zogenaamde mozaïekverhouding, zodat er voor weidevogels altijd een variatie is van percelen met laag en hoog gras.

Uit onderzoek blijkt dat voor effectief weidevogelbeheer een open gebied van duizend hectare met minimaal dertig procent kruidenrijk grasland en niet maaien voor 1 juli nodig is. Dat heeft een grote impact op het boerenbedrijf. Met het huidige landbouwbeleid kun je van de boeren niet verwachten dat ze meer dan twintig procent van het land op deze manier inrichten, simpelweg omdat dat financieel niet haalbaar is. Uit de cijfers van het beheer in Amstelland blijkt dat het gebied het maximaal haalbare doet binnen de draagkracht.

Daarom zijn er stimulerende subsidies nodig en zijn de boeren uit Amstelland ook zelf met hun plan gekomen. Naast langjarige beheerscontracten en vergoedingen hebben ze op eigen initiatief besloten vogelvriendelijke zuivel en zelfs Boeren van Amstel-merchandise te verkopen. De melk en yoghurt zijn inmiddels bij zo’n tweehonderd supermarkten in een grote kring rond Amsterdam te koop en ook online te verkrijgen. Daarnaast bestellen veel horecabedrijven de zuivelproducten via enkele groothandels en tref je ze steeds vaker aan op regionale markten. Ga dus voor vogelvriendelijke zuivel, want van elk verkocht product gaat 2 cent naar het Weidevogelfonds. En daarmee kunnen de boeren meer van hun land vogelvriendelijk beheren!