Kuikentijd!

Toen ik na een paar weken buitenland terugkeerde in mijn polders was er minder veranderd dan ik had verwacht. Door het koude en natte voorjaar blijkt er nog weinig gemaaid. Dus nog geen gebrul van zware tractoren, maar alleen wind om je oren, wuivend gras en die prachtige weidevogelgeluiden. Wat een feest!

De kuikentijd is voor de ouders een hele intensieve periode én een beslissende. In drie tot vier weken wordt het jaarsucces bepaald. Gaat de verre trektocht en het uitbroeden van de eieren nageslacht opleveren?

In tegenstelling tot veel andere vogelsoorten moeten de kuikens van wulp, grutto, kievit en tureluur zelf hun voedsel zoeken. De scholekster voedt zijn jongen wel. De ouders leiden hun jongen naar voedselrijke plekken en houden de wacht. Komt er een buizerd of kraai aan, dan geven ze een signaal aan de kuikens om zich te verstoppen. Als de aanvaller weg is, geven de ouder een ‘sein veilig’ en kunnen de kuikens weer verder met hun zoektocht naar insecten.

Ja, insecten, daar draait het om. Bij de grutto is dat nauwkeurig onderzocht. De eerste dagen pakt een kuiken gemiddeld vier insecten per minuut en als ze tien dagen oud zijn, gaat het al om 12 per minuut. Gruttokuikens blijken het enorme aantal van 5.000-12.000 insecten per dag te eten. En in hun kuikentijd van 25 dagen leggen ze maar liefst 200 kilometer af.

De kuikens eten vooral kleine vliegen en muggen; naarmate ze groter worden pakken ze meer grote insecten. Maar grote insecten zijn zeldzamer geworden. Vroeger werd er pas in juni gemaaid en was er voldoende tijd voor grote insecten om zich voort te planten. Tegenwoordig wordt er in voorjaren met normaal weer al in april en mei gemaaid. Dus niet alleen midden in de voortplantingscyclus van de weidevogels, maar ook in die van de grote insecten. Daarom zijn die aan het verdwijnen. Zo blijven vooral kleine insecten over en dat is dus voor een opgroeiend gruttokuiken minder insect per voetstap. En dus minder energie per stap om te groeien.

We hebben nu al bijna een week een harde koude wind uit het noorden. Dat is lastig voor de kuikens. Door die koude wind zijn insecten minder actief en door de harde wind is het lastiger insecten vangen in het heen en weer bewegende gras. Hopelijk verbetert het weer snel.

De kuikentijd van drie tot vier weken kent tegenwoordig meer risico's dan vroeger. Kuikens komen om door het vroege en massale maaien van het gras of worden gegeten door de in aantal toegenomen buizerds en vossen. Het klinkt misschien verrassend, maar als het alle gruttoparen lukt om één jong vliegvlug te krijgen, dan is het een fantastisch goed weidevogelseizoen. Zelfs 0,7 vliegvlug jong per paar is voldoende om de stand op peil te houden. Maar de aantallen grutto's blijven afnemen; dat komt dus door te weinig vliegvlugge jongen.

Het gruttoprobleem is dan ook alleen oplosbaar als we op een groter graslandareaal dan nu rekening houden met de wensen van onze nationale vogel. Hopelijk krijgt dat voldoende aandacht in het Landbouwakkoord, dat zo moeizaam in de maak is.