Noordzeeakkoord is van groot belang voor vogels

De Noordzee is het leefgebied van een grote variatie aan vogels, zeezoogdieren, vissen, bodemdieren en andere dier- en plantensoorten. Het Nederlandse deel beslaat slechts een tiende van de hele Noordzee, maar vormt wél een belangrijke schakel in het internationale systeem van trekroutes en foerageergebieden voor vogels. Meer dan honderd soorten zee- en kustvogels vinden er rust en voedsel. Vogels als zeekoet, papegaaiduiker, alk, noordse stormvogel, jan-van-gent, drieteenmeeuw, grote jager, zilvermeeuw, kleine en grote mantelmeeuw. Miljoenen vogels trekken jaarlijks via de Noordzee richting hun broed- of overwinteringsgebied, zoeken er voedsel of rusten en ruien er.

De Noordzee is een van de drukste zeegebieden in de wereld. Visserij, scheepvaart en havenactiviteiten, olie- en gaswinning, zandwinning, een snelgroeiend aantal windparken en vele andere activiteiten strijden met elkaar om de ruimte en vormen gelijktijdig een bedreiging voor vogels en andere natuur. Die zal in de toekomst alleen maar toenemen. Klimaatverandering zal het ecosysteem veranderen, maar is ook aanleiding om op zee een grootschalig energienetwerk op te zetten. Redenen genoeg voor extra maatregelen om de vogels in de Noordzee te beschermen.

Het Noordzeeakkoord is het resultaat van onderhandelingen tussen de rijksoverheid, natuur- en milieuorganisaties, de energiesector, de branche zeehavens en de vissersbonden. Het bevat afspraken over natuurbescherming- en herstel, de ontwikkeling van windenergie en de verduurzaming van visserij. Het kabinet stelt 200 miljoen euro beschikbaar voor de uitvoering van het akkoord. Vogelbescherming heeft ervoor gezorgd dat het akkoord belangrijke maatregelen bevat voor de bescherming van vogels en hun leefgebieden.

Zo wordt de Bruine Bank aangewezen als beschermd Natura 2000-gebied voor zeevogels. Ook wordt onderzocht of er meer gebieden zijn die moeten worden aangewezen als Natura 2000-gebied. Het gaat dan om bijvoorbeeld de Hollandse Kust, de Vlakte van de Raan, de Borkumse Stenen, de Klaverbank, de Doggersbank en de Centrale Oestergronden. De Hollandse Kust – eigenlijk de kustzone ervan – is daarvan de meest prominente kandidaat, omdat dat gebied net als de Bruine Bank al is geïdentificeerd als belangrijk vogelgebied. De kwalificerende gebieden worden toegevoegd aan de drie bestaande Natura 2000-gebieden op zee die zijn aangewezen voor vogels (Noordzeekustzone, Voordelta en Friese Front).

Er komen soortbeschermingsplannen voor vogels die kwetsbaar zijn voor windparken. Zeevogels als alken, duikers, zeekoeten en jan-van-genten mijden windturbines en verliezen daardoor rust- en foerageergebied. Er zijn ook vogels die het slachtoffer zijn van aanvaringen met windturbines, zoals drieteenmeeuw, grote jager, grote mantelmeeuw, kleine mantelmeeuw, zilvermeeuw en veel trekvogels. De soortbeschermingsplannen bevatten beschermingsmaatregelen gericht op voortplanting, voedsel en veiligheid en het aanpakken van bestaande bedreigingen. Deze factoren spelen mee bij het beoordelen van bestaande en toekomstige ontwikkelingen op de Noordzee.

De intensieve visserij op de Noordzee heeft een belangrijk effect op vogels en andere natuur. Vogels kunnen verdrinken in visnetten – vooral in staandwantnetten. Overbevissing leidt tot voedselgebrek. De zogenoemde bodemberoerende visserij met sleepnetten tast het bodemleven aan, vooral in de meest waardevolle natuurgebieden.

Het Noordzeeakkoord bepaalt dat alle visserij moet passen binnen de ecologische draagkracht van de Noordzee en dat het nodig is te komen tot een rendabele en duurzame visserij die past bij de nieuwe situatie op de Noordzee. Dit vraagt om een herstructurering van de vloot, waarvoor het kabinet 119 miljoen euro beschikbaar stelt. Ook komen er restricties voor visserij in de beschermde natuurgebieden. Grote delen van de beschermde natuurgebieden worden gesloten voor alle vormen van bodemberoerende visserij en er wordt ook geen nieuwe staandwantvisserij toegestaan in deze gebieden.

Het akkoord stimuleert de aanleg van heel veel windparken op zee, waarvan wij niet goed kunnen overzien wat de gevolgen zullen zijn voor vogels en de overige natuur op lange termijn. Een voorwaarde is wel dat windparken ‘natuurinclusief’ worden aangelegd en ingericht. Dit betekent dat de negatieve effecten op vogels en andere kwetsbare soorten zo gering mogelijk zijn en natuurontwikkeling in de parken wordt gestimuleerd.

In de natuurgebieden komen helemaal geen windparken. Bij de aanleg van de windparken wordt rekening gehouden met vogels. Door zorgvuldige positionering van de parken en turbines, het stilzetten van molens tijdens veel vogeltrek over zee en het stimuleren van innovatie (best beschikbare technieken).

Het kabinet stelt 55 miljoen euro beschikbaar voor monitoring en onderzoek. Zo wordt de monitoring van vogels op de Noordzee geïntensiveerd zodat kan worden vastgesteld of gebieden voldoen aan de criteria voor aanwijzing als nieuw Natura 2000-gebied. Ook komt er een onderzoeksprogramma voor het meten van de gezondheid en ontwikkeling van de populaties van broedende zee- en kustvogels, maar ook trekvogels. Onderzoek naar de effecten op vogels van de aanleg van windparken op zee wordt voorgezet in het ‘Windenergie op zee ecologisch programma’ (Wozep).

Kwetsbare vogelsoorten voor windparken op zee