‘Fraaie Schepsels’: grote sterns in Nederland

Voor veel vogelliefhebbers is de grote stern nog steeds een smaakmaker. Door sommigen zelfs een ‘iconische’ vogel genoemd. Zij raken in vervoering door zijn schitterende uiterlijk en de eigenschap om in grote kolonies te broeden. Een fascinerende vogel die tot ons Nederlands erfgoed mag worden gerekend, omdat hij al sinds mensenheugenis langs de Nederlandse kust broedt. En mensenheugenis is in dit geval meer dan tweehonderd jaar. Tot zover gaat de geschiedschrijving van de grote stern terug.

Het onlangs verschenen boek ‘Fraaie schepsels’ gaat over de geschiedenis van de grote stern in Nederland. De auteur Ed Buijsman gaat ver terug in het verleden. Zo werd rond de eeuwwisseling van de 18e naar de 19e eeuw de grote stern ontdekt langs de kust van Kent in Engeland. Dit was bij het plaatsje Sandwich, waaraan de vogel zijn Engelse naam dankt: ‘Sandwich tern’. Een van de bekendste broedkolonies in ons land was op De Beer. Daar waar zich nu de Maasvlakte bevindt.

Rondom 1900 was het in heel Europa en dus ook in Nederland, mode om vogelveren op hoeden te dragen. Vogels werden hiervoor speciaal geschoten en geplukt. Bijzonder in trek waren de sierlijke veren van grote en kleine zilverreigers, ijsvogels en ook sterns.

Er zijn foto’s bekend van mondaine dames met vleugels of zelfs hele kadavers van grote sterns op hun hoofd. Voor enkele freules was dit een doorn in het oog en zij richtten een actiecomité op, waaruit in 1899 Vogelbescherming voortkwam.

De periode 1950 – 1960 was een mooie tijd voor de grote stern in Nederland. De twee grootste kolonies bevonden zich op De Beer en Griend, met elk meer dan 10.000 paren. Andere kolonies waren langs de Zeeuwse kust, op Texel en Rottumeroog. Heel uitzonderlijk was de kolonie aan het Veluwemeer. Rondom 1965 kregen de vogels ernstig te kampen met vergiftiging door bestrijdingsmiddelen. Op het dieptepunt waren er minder dan 1000 broedparen in het gehele land. Enkel de kolonies op Griend, Kwade Hoek en Hompelvoet wisten zich te handhaven.

In de jaren daarna werden bestrijdingsmiddelen teruggedrongen en ontstond er een groter besef voor natuurbescherming en -ontwikkeling. Momenteel komt de grote stern in flinke aantallen voor in zuidwestelijk Nederland en op Texel. Griend raakte in de versukkeling, terwijl het nieuw aangelegde Utopia op Texel thans spectaculaire aantallen herbergt. Tegenwoordig tellen we weer zo’n 20.000 paren in ons land en de situatie lijkt stabiel te zijn.