2016: een goed jaar voor Vogelbescherming

Gaat het goed met Vogelbescherming? "Ja, het afgelopen jaar was een heel goed jaar voor onze vereniging. Ons ledenaantal groeide weer licht; een mooie prestatie, want mensen kiezen er steeds minder vaak voor ergens lid van te worden. Daar hebben we veel werk voor verzet en we zijn dankbaar voor het vertrouwen. Kijk je naar de financiën, dan zie je een gezonde vereniging. We kunnen investeren in projecten waar vogels echt iets aan hebben. Dankzij de onmisbare steun van velen, particulieren en organisaties."

Volgens de Ledenraad schoten we in het Jaarverslag een beetje door in het enthousiasme hierover. "Ze hebben een punt. Tenminste, en zo werd het ook bedoeld, Vogelbescherming kan een succesvolle vereniging  zijn, maar we moeten bedreigingen en nog niet geslaagde zaken bij de naam blijven noemen. Uiteindelijk gaat het natuurlijk om de vraag: hoe gaat het met de vogels?"

En? "Een makkelijke vraag, en een terechte, maar het antwoord is complex. Nog even los van of de juiste gegevens beschikbaar zijn: met sommige soorten gaat het goed, met andere soorten gaat het veel minder of soms zelfs slecht, zoals vogels van het boerenland.

Maar ook in - op papier - goed beschermde gebieden, zoals de Waddenzee, is nog volop werk doen. Zo hebben we het afgelopen jaar helaas niet gewonnen bij de Raad van State als het gaat om het voorkomen van zoutwinning in de Waddenzee. Net als een reeks andere natuurorganisaties vinden we dat te riskant voor dit unieke natuurgebied, waar jaarlijks 12 miljoen vogels van gebruik maken. Gelukkig leverde de gang naar de rechter wel op dat deze activiteiten beter in de gaten worden gehouden. Er kan dus sneller worden ingegrepen als het misgaat.

Of een ander voorbeeld. Vogelbescherming was belangrijk in de strijd tegen overbevissing. Daar hebben we klinkende successen geboekt. Maar zijn we nu tevreden? Nee. Om de dooie dood niet. Daarvoor laten te veel vogels nog een neergaande trend zien."

Wat is er dan zo moeilijk aan vogels beschermen? "We willen dat het veel sneller gaat. Als je in Nederland je vinger opsteekt om natuur en leefgebied voor vogels veilig te stellen, want daar zetten we op in, heb je meteen te maken met minimaal 25 partijen die óók iets willen met zo'n gebied. Economische belangen geven dan vaak de doorslag in het bomvolle Nederland. Dus ook na 118 jaar belangen behartigen van vogels, kunnen we ons nog niet opheffen. Een lange adem is nodig. Onze voorgangers zijn van 1899 tot 1936 bezig geweest om wetgeving te krijgen in Nederland die de natuur beschermt.

Maar we zijn vastberaden en geven niet op, dat is ook wat Vogelbescherming bij uitstek typeert. Gebaseerd op wetenschappelijke inzichten en objectieve gegevens strijden we voor een betere bescherming van vogels en hun leefgebieden. Niet alleen omdat vogels intrinsieke waarde hebben. Ze zijn ook een indicator voor de kwaliteit van ieders leefomgeving. Een grutto die een jong kan groot brengen in de Nederlandse weide vertelt een heel verhaal over bodemkwaliteit, waterkwaliteit, het landschap, de insectenwereld, hoe we willen omgaan met het produceren van voedsel en daarmee hoe je wilt dat een samenleving eruit ziet."

Vogelbescherming houdt vol, maar houdt de grutto het ook vol? "Dat denk ik wel, maar misschien in een heel klein aantal. Het kan een heel zeldzame vogel worden als Nederland zijn verantwoordelijkheid niet neemt. Dat willen we als Vogelbescherming niet accepteren. We hebben nu 50.000 hectare goed leefgebied. Dat moeten er 200.000 worden om een gezonde populatie overeind te houden. Dat is  een vijfde van het totaal beschikbare weidelandschap in Nederland. Precies de hoeveelheid land die nodig is om Nederland van zuivel te voorzien. Dus we kunnen het voor de Nederlandse markt gewoon regelen.

Aan zuivelproducten zoals van WeideWeelde, ZuiverZuivel en andere merken ontleen ik hoop. We hebben daar jarenlang voor geijverd. Dat mensen met hun consumentengedrag kunnen stemmen. Iedereen kan nu in gewone supermarkten en speciaalzaken zuivel kopen waarmee je rechtstreeks bijdraagt aan de bescherming van weidevogels. De beschikbaarheid in supermarkten moet nog wel verder worden vergroot."

Is Vogelbescherming niet te lief, want de ontwikkelingen om weidevogels te redden gaan traag. "Wat speelt: we behartigen belangen van vogels en natuur, maar zijn geen actiegroep. We geven onze mening en denken uiteraard dat we dan gelijk hebben, anders zijn we ook geen goede belangenbehartiger. We baseren ons ook niet voor niets op wetenschappelijk onderzoek, voorbeeldprojecten en zorgvuldige analyses.

Een onderbouwde mening hebben we dus, maar dan komt er nog een fase daarna: gelijk krijgen. Daarvoor praten we met iedereen en willen we iets bereiken waar vogels echt wat aan hebben. Dus niet alleen maar boos roepen vanaf de zijlijn, maar iets voor elkaar krijgen in overleg met overheden, met vissers, boeren en jagers. En wel zo, dat we ook bij een vólgende kwestie opnieuw iets kunnen betekenen voor de vogels in overleg met zulke partijen.

Dat gezegd hebbende, we hebben vorig jaar de Nederlandse staat aangeklaagd bij de Europese Unie. Nederland is nalatig als het over de bescherming van weidevogels gaat. Er kwamen geen doelstellingen, geen extra middelen, geen concrete plannen. Zo’n klacht is niet lief. De rijksoverheid bleef ook maar mooi weer spelen rondom weidevogels. Ook voor Vogelbescherming zijn er grenzen."

Je noemt de aanklacht tegen de Nederlandse staat, Vogelbescherming krijgt vaak de kritiek juist boeren de schuld te geven van de achteruitgang van boerenlandvogels. "Ik kan er kort over zijn: Vogelbescherming is niet tegen boeren! Alleen samen met boeren redden we weidevogels en akkervogels. En er lopen al mooie samenwerkingen. We zien ook de onmogelijke spagaat waarin veel boeren zitten: enerzijds een wereldmarkt die de prijs drukt, anderzijds de kostbare zorg voor natuur. De oplossing moet komen van meer partijen: overheid, bedrijven zoals FrieslandCampina en consumenten. Wij geven boeren dus niet de schuld, dat zou niet kloppen. Ik nodig alle boeren uit die dat denken om daar met ons over te spreken. Met open armen ontvang ik ze."

Vogelbescherming krijgt kritische vragen als het gaat om predatie. Een aantal mensen zegt dat we er onze ogen voor sluiten. "Pertinent onwaar. Ons standpunt is helder en staat ook op de website. Lees het nog eens onbevangen, dat is mijn oproep aan deze mensen. Of lees dit artikel. Wat is er aan de hand? Veel predatoren zoals de vos hebben nu meer ruimte dan pakweg 30-40 jaar geleden. Dat kan lokaal een serieuze bedreiging van weidevogels zijn. Daar zijn we het over eens.

Maar, en dat is misschien moeilijk, er spelen meer dingen tegelijk. Hoe zijn we in deze situatie terecht gekomen? Dat is echt de intensieve graslandcultuur met z'n lage waterstanden en het vroege en vele maaien. Daarom pleiten we voor die 200.000 hectare goed leefgebied voor weidevogels, dan heb je massa. En verder moet je gericht per gebied goed kijken wat er precies aan de hand is en wat dan de beste maatregelen zijn om plekken onaantrekkelijker te maken voor predatoren."

Wat was ons grootste succes was van afgelopen jaar? "Heel mooi vond ik dat vijf grote Brabantse steden onder aanvoering van Tilburg zich nu op grote schaal gaan inzetten voor meer nestplekken voor stadsvogels, met steun van de provincie Noord-Brabant. Wij zijn al tien jaar bezig met stadsvogels, dan is het goed om te zien dat andere partijen zich aansluiten bij dat gedachtegoed. De opgave is overigens nog groot, maar nu kunnen we zeggen: kijk naar Brabant, daar gebeurt het."

De meeste impact hadden we afgelopen jaar met onze campagne tegen het uitkleden van Europese natuurbeschermingsregels onder het mom van vereenvoudiging. Niet alleen de verdienste van Vogelbescherming, maar we hebben een stevige partij meegeblazen. De mooiste en meest waardevolle Europese natuur stond ineens onder druk. Zelfs op die topplekken dreigden de economische belangen weer te gaan prevaleren. Gelukkig is dat nu van de baan."