Eerste koekoeken in Afrika aan voorjaarstrek begonnen

2017 is het Jaar van de koekoek. Hierin proberen Vogelbescherming Nederland en Sovon Vogelonderzoek Nederland, met ondersteuning van Waarneming.nl, kennishiaten omtrent de koekoek in beeld te krijgen. We roepen iedereen op om straks alle waarnemingen van een koekoek online door te geven. Vanaf medio april verwachten we de koekoek terug in Nederland. Mocht je in de zomer een jonge koekoek zien in het veld, let dan speciaal goed op wat de waardvogel is; maar daar over later in het seizoen meer.

Sinds 2011 is een aantal mannetjes koekoeken in Engeland door de British Trust for Ornithology (BTO) voorzien van minuscule satellietzendertjes. In Engeland gaat de koekoek, net als in ons land, hard in aantal achteruit. De stand is daar in 20 jaar tijd gehalveerd. Vandaar het zenderonderzoek: de Britten zijn erg geïnteresseerd in de problemen die koekoeken op trek en in de overwinteringsgebieden tegenkomen. De gezenderde koekoeken hebben allemaal een naam gekregen, zo heet er eentje David en een andere Peckham. Er zijn op dit moment acht koekoeken online te volgen, die nog alle in Afrika zijn. De komende twee maanden gebeurt het: de koekoeken zullen weer naar Europa trekken. Het is bijzonder interessant om deze trek te volgen!

Uit het zenderonderzoek is gebleken dat de koekoeken overwinteren in Centraal-Afrika, in de regenwouden van het Congobekken. Ze zijn daar soms via heel verschillende routes heen getrokken om te overwinteren. Sommige vliegen eerst naar Nederland of België. De meeste trekken over Italië naar Afrika, enkele via Spanje. Dan wordt een grote drempel genomen: de Sahara, om daarna door te vliegen naar Centraal-Afrika. Sommige koekoeken, zoals Larry en Bill, zitten in het overwinteringsgebied in Angola maar een paar kilometer van elkaar! In maart zullen ze alle richting de broedgebieden vertrekken, om daar vanaf half april aan te komen voor een verblijf van soms nog geen drie maanden.

Op de site van de BTO is te zien dat de meeste koekoeken nog steeds in het Congobekken zijn. Maar de eerste koekoeken zijn nu begonnen aan de voorjaarstrek. De voorjaarstrek van alle tot nu toe gezenderde koekoeken gaat over West-Afrika, ongeacht welke route ze in de herfst hebben genomen. Zo ook Selborne. Op 15 februari bleek dat Selborne onderweg is. Zijn zogenaamde ‘loop migration’ verloopt op spectaculaire wijze, want hij is bij Gabon de zee opgevlogen, heeft op een eiland overnacht en is nu via Ghana in Guinee aangekomen. Al met al heeft hij geruime tijd boven open water gevlogen om over te steken naar West-Afrika. Een ander verhaal is dat van koekoek PJ. Deze was op 17 februari nog in Kameroen, maar heeft in de paar dagen erna 2020 km afgelegd naar het westen, naar Ivoorkust. Daar werd hij op 22 februari gepeild. Andere koekoeken zijn wat aarzelender begonnen, zoals Bill. Bill was enige tijd zoek, maar ook deze vogel is voorzichtig naar het noorden aan het bewegen en is nu in Gabon.

Hopelijk verloopt de voorjaarstrek voorspoedig. Bij de trek naar het noorden moeten ze wederom de Sahara over en het is spannend hoe ze daar overheen komen. Het lijkt een redelijk natte winter te zijn geweest in de Sahel en we zijn natuurlijk benieuwd of zich dit vertaalt in een wat aantrekkende stand. Dat zullen we pas later in het jaar weten. Nu volgen we vooral hun verblijf en trekbewegingen in Afrika.

• Kijk mee via de website van BTO over de gezenderde Koekoeken.
• Kijk op vogelbescherming.nl/jaarvandekoekoek of sovon.nl/jaarvandekoekoek voor meer informatie.