Staartmees
Long-tailed Tit, Aegithalos caudatus - Staartmezen (Aegithalidae)
Staartmezen zijn zeer sociaal. Vooral buiten het broedseizoen leven deze geliefde bolletjes-met-staart-vogels in kleine groepen. Dwarrelend door twijgen en bomen roepen ze voortdurend naar elkaar. Blijft een lid van de groep ergens hangen, dan wordt er gewacht tot de achterblijver weer bij is.
Snel naar informatie over:
Herkenning
Staartmezen zijn sociale vogels die buiten het broedgebied altijd in groepjes leven. Zij hebben lichte onderdelen en witte kop met brede zwarte zijkruinstrepen die samenkomen op de donkere rug. Opvallend donkere maar vooral lange staart (langer dan het lijf). De aanzet van de vleugels is roodbruin van kleur. Regelmatig worden in Nederland witkopstaartmezen waargenomen uit Scandinavië en Oost-Europa. In 2010/2011 vond er een invasie plaats van deze ondersoort. Verwarrend kan zijn dat er ook staartmezen zijn met een behoorlijke witte kop, 'witkoppige' staartmezen dus.
Geluid
Hoge, korte, scherpe en tsjirpende geluiden.
13-15 cm, inclusief 7-9 cm staart
Mijn tuin een vogelparadijs
Leefwijze
Broeden
Broedt van eind maart tot in mei. Heeft één legsel, met meestal 8-12 eieren. Broedduur 12-14 dagen. Staartmezen maken een prachtig bolvormig nest van korstmossen, dat wordt gemaakt in dichte struwelen. De jongen zitten 18-19 dagen op het nest. Na uitvliegen worden ze zeker nog 2 weken gevoerd.
Leefgebied
Staartmezen komen vrij algemeen tot broeden in bossen, parken, landgoederen en tuinen. Voorwaarde is de aanwezigheid van voldoende bomen en struiken, waar ze ook hun voedsel verzamelen. Dit doen zij tot op de allerdunste twijgen.
Voedsel
Op het menu staan allerlei hele kleine insecten, rupsen en in de wintermaanden zaden die zij vinden op de dunste uiteindes van takken.
Vogeltrek
Staartmezen zijn standvogels, er is geen seizoenstrek. Zij blijven altijd in de buurt van de plaats waar ze ter wereld zijn gekomen, in de winter zwerven zij hier tot op enkele kilometers afstand omheen.
Fluitend je tuin in
Verspreiding en aantal
talrijke broedvogel | jaarrond aanwezig
In de jaren '70 en '80 van de vorige eeuw profiteerden staartmezen van bosuitbreiding in het westen van het land. In de jaren '90 daalde de broedvogelstand van deze soort, waarna deze rond een lagere stand is blijven schommelen.
Aantallen in Nederland
| Aantal broedparen | 20.000-25.000 (in 2018-2020) |
| Geschat maximum aantal overwinteraars | 50.000-100.000 (in 2013-2015) |
| Doortrekkers | Broedvogel - jaarrond aanwezig |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Waarnemingen
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Kijktip
In meeste parken en bossen te vinden. Let op tsjirpende roep. Vaak met mezen, boomkruipers en goudhaantjes.
In Europa
Slechts in het hoge, arctische noorden broeden geen staartmezen door het ontbreken van bossen.
Meer informatie
Bescherming
Na een eerdere toename is het aantal broedgevallen weer gedaald. De oorzaak van deze afname is niet bekend.
Wat wij doen
Vogelbescherming stimuleert het vogelvriendelijk inrichten van tuinen en parken. Voor de staartmees betekent dit het beschikbaar maken van bomen en struiken waar zij hun voedsel en nestgelegenheid kunnen vinden. Vooral in westelijk Nederland vormen tuinen een belangrijk deel van het leefgebied. Voor het vogelvriendelijk maken van tuinen onderhouden wij een netwerk van Tuinvogelconsulenten die een advies op maat kunnen geven.
Wat kun jij doen
Vetbollen zijn het lievelingskostje van staartmezen in de winter. Als echte kleine zaadspecialisten peuteren ze met hun kleine puntsnavel de zaden uit het vet. Enkele dichte (stekel)struiken zoals hulst of meidoorn, loofbomen en vooral veel afwisseling tussen open gras en struikgewas voorzien de staartmees van een prima leefgebied.
Meer weten?
Actuele berichten
Eropuit met MijnVogelvinder.nl
Wet- en regelgeving
De staartmees is een beschermde inheemse vogelsoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn staartmezen beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de staartmees wordt in Nederland geregeld door de Omgevingswet.
Algemene regels
De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:
- vogels opzettelijk te doden of vangen;
- nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
- eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
- vogels opzettelijk te storen;
- vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.
Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.
De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:
- de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
- de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
- de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
- het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).
Bijzondere regels
De wet biedt bescherming aan alle in gebruik zijnde nesten en rustplaatsen van vogels, inclusief de functionele omgeving om het broeden succesvol te laten zijn. De nestbescherming geldt voor alle soorten gedurende het broedseizoen en voor een beperkt aantal soorten jaarrond. Nesten van staartmezen zijn alleen gedurende het broedseizoen beschermd. Er zijn geen natuurgebieden voor deze soort aangewezen.
Meer weten?
- Juridische bescherming van vogels
- Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
- Informatiepunt Leefomgeving
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal