Nachtegaal
Common Nightingale, Luscinia megarhynchos - Vliegenvangers (Muscicapidae)
Rode lijst
Bijna iedereen heeft wel eens gehoord over de fabelachtige zangkwaliteiten van de nachtegaal. Slechts weinigen hebben 'm ook gezien. Het is een onopvallend gekleurde vogel die zich bij voorkeur ophoudt in struikgewas. Dichte braamstruwelen met brandnetels in bosranden en houtwallen en dichte struwelen in de duinen zijn favoriet.
Snel naar informatie over:
Herkenning
Nachtegalen hebben weliswaar een zeer uitbundige zang, maar een subtiel kleed. De bovendelen zijn warmbruin gekleurd met een oranjebruine staart en stuit. De onderzijde is grijsbruin met een iets lichtere keel. De nachtegaal houdt zich het liefst op in dicht struikgewas en is dan ook moeilijk te zien.
Geluid
Luide zang met pauzes, met fluittonen, trillers, crescendo's etc.
15-16,5 cm
Leefwijze
Broeden
Nachtegalen broeden vanaf half mei. Ze hebben jaarlijks één legsel met 3-7 eieren. Broedduur 13-14 dagen. Nesten worden laag op de grond gemaakt in struikgewas en vaak tussen brandnetels of takken die op de grond liggen. De jongen blijven 12-13 dagen op het nest zitten. Als ze zijn uitgevlogen worden ze nog tot 2 weken door de ouders verzorgd.
Leefgebied
Nachtegalen hebben een sterke voorkeur voor struikgewas voor hun dekking. Meestal is dit in loofbossen met een goed ontwikkelde struiklaag, maar ook in dichte houtwallen. Het voedsel wordt gevonden in de dikke strooisellaag op de bodem. Het zwaartepunt van de verspreiding ligt in de duinstrook.
Voedsel
Het menu van de nachtegaal bestaat uit allerlei dierlijk voedsel, insecten, oorwurmen, spinnen, hooiwagens en regenwormen. Dit wordt aangevuld met verschillende soorten bessen. Zoekt lopend voedsel op de grond, op vaak donkere plekken in struweel.
Vogeltrek
Vanaf juli trekken de nachtegalen naar Afrika, half september zijn de meeste vertrokken. Zij trekken in zuidwestelijke richting over Frankrijk en het Iberisch Schiereiland naar tropisch Afrika. Vanaf half april keren zij weer terug. Doortrek uit andere delen van Europa ligt niet voor de hand, omdat de nachtegaal zich bij ons aan de noordrand van zijn areaal bevindt.
Cursus Vogels in Nederland
Verspreiding en aantal
vrij talrijke broedvogel | wegtrekkend
Sinds begin jaren '80 van de vorige eeuw zijn de aantallen broedende nachtegalen kleiner geworden. De afname in het oosten van het land werd enige tijd gecompenseerd door een toename in de duinen. Door het openmaken van de duinvegetatie gaat de nachtegaal daar nu ook achteruit.
Aantallen in Nederland
| Aantal broedparen | 5800-7300 (in 2018-2020) |
| Geschat maximum aantal overwinteraars | aantal onbekend |
| Doortrekkers | Broedvogel - wegtrekkend |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Waarnemingen
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Kijktip
Duingebied bij Wassenaar. Zingt meestal vanuit dichte begroeiing, op een voorjaarsnacht.
In Europa
De nachtegaal heeft een groot verspreidingsgebied, dat zich uitstrekt tot in Rusland en Noord-Afrika. De nachtegaal bereikt in Nederland ongeveer de noordwestgrens van haar areaal. Noordelijker en oostelijker is familielid de Noordse nachtegaal (Luscinia luscinia) algemener; deze twee zijn vrijwel alleen op het geluid te onderscheiden.
Meer informatie
Bescherming
De nachtegaal staat op de Rode Lijst van Nederlandse broedvogels als 'kwetsbaar'.
De verdroging van bossen in oostelijk Nederland leidt tot voor de nachtegalen te ruige vegetatie. Voor het behoud van de nachtegaal zal dit moeten afnemen. In de duinen spelen twee zaken: enerzijds het verbossen van flinke terreindelen en anderzijds het openmaken van duinvegetatie om stuifduinen te krijgen. In beide gevallen verdwijnen duinstruwelen die juist voor de nachtegaal van groot belang zijn.
Rode Lijsten bevatten soorten die bedreigd worden of kwetsbaar zijn. Rode Lijsten hebben geen officiële juridische status, maar hebben in de praktijk wel een belangrijke signaleringfunctie. Voor deze soorten geldt een hogere prioriteit bij het nemen van actieve beschermingsmaatregelen, bijvoorbeeld door hun leefgebieden te verbeteren. Download het Basisrapport voor de Rode Lijst Vogels volgens Nederlandse en IUCN–criteria.
Wat wij doen
Wij zetten ons in voor een voor soorten als de nachtegaal geschikt bosbeheer, waarbij bijvoorbeeld hakhoutbeheer in stand blijft.
Wat kun jij doen
Om het de nachtegaal naar de zin te maken, is specifiek beheer nodig door terreinbeherende organisaties.
Meer weten?
Actuele berichten
Eropuit met MijnVogelvinder.nl
Wet- en regelgeving
De nachtegaal is een beschermde inheemse vogelsoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn nachtegalen beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de nachtegaal wordt in Nederland geregeld door de Omgevingswet.
Algemene regels
De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:
- vogels opzettelijk te doden of vangen;
- nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
- eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
- vogels opzettelijk te storen;
- vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.
Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.
De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:
- de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
- de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
- de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
- het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).
Bijzondere regels
De wet biedt bescherming aan alle in gebruik zijnde nesten en rustplaatsen van vogels, inclusief de functionele omgeving om het broeden succesvol te laten zijn. De nestbescherming geldt voor alle soorten gedurende het broedseizoen en voor een beperkt aantal soorten jaarrond. Nesten van nachtegalen zijn alleen gedurende het broedseizoen beschermd. Er zijn geen natuurgebieden voor deze soort aangewezen.
Meer weten?
- Juridische bescherming van vogels
- Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
- Informatiepunt Leefomgeving
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal