Zomertortel
European Turtle Dove, Streptopelia turtur - Duiven (Columbidae)
Rode lijst
De zomertortel is de enige duivensoort uit Nederland die de winter in zuidelijke streken doorbrengt. De andere Nederlandse duivensoorten zijn standvogels. Zomertortels zijn meestal erg onopvallend en schuw voor een duivensoort. Het gehele jaar worden zaden gegeten, zowel oogstresten als onkruidzaden.
Snel naar informatie over:
Herkenning
Kleinste duif van ons land, met blauwgrijze kop en meerdere zwart-witte strepen op de hals. De bovendelen zijn roodbruin met zwarte vlekken. De zomertortel heeft een kenmerkende getrapte, ruitvormige staart met een witte eindband. De vlucht is snel en rechtlijnig. Komt in kleine groepjes voor.
Geluid
Sonoor en dromerig gekoer.
25-27 cm
PARTRIDGE
Leefwijze
Broeden
Eileg vanaf half mei tot eind juli. Heeft twee tot drie legsels per jaar, maar door voedselgebrek soms maar één legsel. Per legsel 2 (soms 3) eieren. Broedt in open, veelal jong bos, kleinschalig cultuurlandschap met dichte grote struiken, niet (meer) in bebouwde omgeving. Broedduur 13-16 dagen. Jonge vogels zijn vliegvlug na 25-30 dagen.
Leefgebied
De zomertortel broedt in bosranden, parkachtige landschappen met verspreid staande bomen en bosjes, heggen, houtwallen en grote tuinen. Zijn voedsel zoekt de zomertortel op akkers en weilanden en in gevarieerde kruidenvegetatie.
Voedsel
Zoekt voedsel op de grond. Op het menu staan hoofdzakelijk zaden en granen. Eet sporadisch ook insecten en blad van kruiden. De eerste paar dagen worden de jongen gevoed met 'melk' uit de krop van beide ouders.
Vogeltrek
De zomertortel is de enige in ons land voorkomende duivensoort die elders overwintert. Zomertortels trekken in september-oktober weg in zuidwestelijke richting, via West-Frankrijk en het westelijk Iberisch schiereiland naar tropisch West-Afrika. Eind april of begin mei keren onze broedvogels weer terug.
Vogelbescherming Optiek
Verspreiding en aantal
schaarse broedvogel | wegtrekkend
In heel West-Europa nemen de aantallen zomertortels enorm af, sinds halverwege de jaren '70 van de vorige eeuw is de afname zelfs meer dan 85%.
Aantallen in Nederland
| Aantal broedparen | 600-900 (in 2018-2020) |
| Geschat maximum aantal overwinteraars | aantal onbekend |
| Doortrekkers | Broedvogel - wegtrekkend |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Waarnemingen
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Kijktip
Onopvallend, verraadt zich meestal door zijn sonore gekoer.
In Europa
De zomertortel komt in vrijwel geheel Europa als broedvogel voor, maar ontbreekt in Ierland, Schotland, IJsland en de Scandinavische landen.
Meer informatie
Bescherming
In agrarisch cultuurlandschap bestaat gebrek aan nestgelegenheid (dichte hoge struwelen) en vooral voedsel (verdwijnen graanakkers en kruidenrijke hooilanden). In natuurgebieden heeft de achteruitgang ook te maken met nestgelegenheid en voedsel. Verder zijn de omstandigheden in de overwinteringsgebieden in Afrika verslechterd. Daarnaast vormt jacht langs de trekroute naar Afrika een probleem.
De zomertortel staat op de Rode Lijst van Nederlandse broedvogels in de categorie Kwestbaar. Rode Lijsten bevatten soorten die bedreigd worden of kwetsbaar zijn. Rode Lijsten hebben geen officiële juridische status, maar hebben in de praktijk wel een belangrijke signaleringfunctie. Voor deze soorten geldt een hogere prioriteit bij het nemen van actieve beschermingsmaatregelen, bijvoorbeeld door hun leefgebieden te verbeteren. Download het Basisrapport voor de Rode Lijst Vogels volgens Nederlandse en IUCN–criteria.
Wat wij doen
Vogelbescherming heeft bijgedragen aan het 'Actieplan voor Afrikaans-Euraziatische landvogels', dat de landen van de Conventie voor Bescherming van Migrerende Diersoorten in 2014 hebben aanvaard. Hiermee moet onder andere de zomertortel een betere bescherming krijgen tijdens de trek. In het programma 'Living on the Edge' hebben we met BirdLife Partners maatregelen genomen in de overwinteringsregio van de zomertortel, zoals de aanplant van bomen. Daarnaast pleiten wij voor een meer natuurlijke landbouw in Nederland waar ook de zomertortel van profiteert en geven we voorlichting aan erfbewoners voor vogelvriendelijke inrichting van erven.
Wat kun jij doen
Het Nederlandse platteland ontbeert steeds meer struweel en dus nestgelegenheid voor onder meer de zomertortel. Door het verdwijnen van zomergraan en kruidenrijke situaties is er ook minder voedsel voor vogels. De weidevogelboeren van Vogelbescherming laten zien dat er een andere, meer natuurlijke landbouw in Nederland mogelijk is.
Maatregelen om de stand in Nederland te bevorderen, moeten gericht zijn op herstel van kruidenvegetaties in het agrarische cultuurland, onder andere via reductie of een verbod op herbicidengebruik. Herstel van dichte, hoge en brede (meidoorn)heggen kan nestgelegenheid bieden. Voor populatieherstel moet uiteraard ook internationaal worden ingegrepen, onder meer door een jachtverbod (of minimaal een sterke reductie van de jacht) te bedingen.
Meer weten?
- Operatie Zomertortel
- Red de boerenlandvogels
- Sovon Vogelonderzoek Nederland
- Actieplan voor Afrikaans-Euraziatische landvogels
- Living on the Edge
Actuele berichten
- Lichtpuntje voor de zomertortel
- Vogels profiteren van ‘Europa’
- De 5 soorten duiven van Nederland
- Handhaaf het moratorium op de zomertorteljacht
Downloads
Wet- en regelgeving
De zomertortel is een beschermde inheemse vogelsoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn zomertortels beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de zomertortel wordt in Nederland geregeld door de Omgevingswet.
Algemene regels
De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:
- vogels opzettelijk te doden of vangen;
- nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
- eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
- vogels opzettelijk te storen;
- vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.
Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.
De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:
- de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
- de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
- de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
- het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).
Bijzondere regels
De wet biedt bescherming aan alle in gebruik zijnde nesten en rustplaatsen van vogels, inclusief de functionele omgeving om het broeden succesvol te laten zijn. De nestbescherming geldt voor alle soorten gedurende het broedseizoen en voor een beperkt aantal soorten jaarrond. Nesten van zomertortels zijn niet standaard het gehele jaar beschermd. In sommige provincies kunnen de nesten wel jaarrond bescherming genieten als zwaarwegende feiten of ecologische omstandigheden dat rechtvaardigen. Er zijn geen natuurgebieden voor deze soort aangewezen.
Meer weten?
- Juridische bescherming van vogels
- Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
- Informatiepunt Leefomgeving
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal