IJsgors
Lapland Bunting, Calcarius lapponicus - Gorzen (Emberizidae)
De ijsgors is een schaarse doortrekker en wintergast in klein aantal. Vaak is hij te vinden op buitendijkse schorren, kwelders en strandvlaktes met weinig begroeiing, in de zeereep en op stoppelakkers. In de zomer zien de mannetjes er prachtig en onmiskenbaar uit. Zo worden ijsgorzen bijna nooit in Nederland gezien, aangezien het een wintergast is.
Snel naar informatie over:
Herkenning
Een stevig gebouwde gors met korte staart en lange, spitse vleugels. Adult man zomerkleed met zwarte keel, borst en oorstreek omrand door crème-gele band die overloopt in wenkbrauwstreep, zwarte kruin en roodbruin achterhoofd. In winterkleed blijft hij redelijk goed te onderscheiden van andere gorzen door een roodbruin gezicht met zwarte 'C' om de oorstreek, een gele snavel met zwarte punt en roodbruine grote dekveren omrand door twee witte vleugelstrepen.
Geluid
Roep tijdens trek/opvliegen een melancholisch dalende roller en een droog geratel "trrrp", vaak gevolg door een zacht fluitend "tjuu..". Zang (nauwelijks te horen in Nederland) een relatief korte melodie van melancholieke klanken.
15,5-17 cm
Cursus Vogels in Nederland
Leefwijze
Broeden
Broedt vanaf begin juni. Heeft één legsel per jaar van 4-6 eieren (1-8). Broedduur 10-13 dagen. Nest wordt gebouwd door het vrouwtje. Het is komvormig en bestaat uit droog gras, bladeren en mos en is bekleed met haren en veren (van sneeuwhoen). Het bevindt zich op de kale grond, meestal in de buurt van vegetatie, af en toe onder een rotspunt, en ook meestal goed verborgen. Na 8-11 dagen verlaten de jongen het nest maar zijn pas vliegvlug na 13-15 dagen.
Leefgebied
Broedt op toendra op schaars begroeide grond met zegge, gras en hei. In Nederland voornamelijk te vinden op vlakke kwelders, schorren, strandvlaktes, in de zeereep, maar nog meer op stoppelvelden. Tijdens trek goed waar te nemen dankzij actieve roepgedrag.
Voedsel
In het broedseizoen voornamelijk vliegen, evenals larven daarvan, maar ook kevers, spinnen en wormen. In de winter zaden van granen, grassen, zuring, muur en weegbree. Foerageert nogal eens in grote groepen samen met sneeuwgors en strandleeuwerik en op akkers vaak met veldleeuwerik.
Vogeltrek
Middellange-afstandstrekker, broedt op vasteland in subarctisch gebied, rond taiga, boomgrens en toendra. In Noorwegen bijna tot zuidpunt, op fjells. Trekt zowel 's nachts als overdag, doorgaans in enkelingen, maar grote groepen tot 350 vogels komen voor. In Nederland al te zien vanaf half september tot eind trektijd half november, maar soms ook op enkele plekken overwinterende exemplaren of groepen. Van voorjaarstrek wordt weinig gemerkt. De laatste vogels zijn half april gewoonlijk verdwenen.
Verspreiding en aantal
doortrekker en wintergast in zeer klein aantal
Jaarlijks schommelende aantallen, met in sommige jaren uitschieters, waarschijnlijk door een goed broedseizoen, weersomstandigheden, voedselschaarste of een combinatie hiervan.
Aantallen in Nederland
| Aantal broedparen | Geen broedvogel |
| Geschat maximum aantal overwinteraars | 100-600 (in 2013-2015) |
| Doortrekkers | 100-500 (in 2008-2012) |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Waarnemingen
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Kijktip
Schuifelt onopvallend over de grond, langs de kuststrook en op de Waddeneilanden. 's Winters vooral te vinden op stoppels van tarwe in akkerbouwgebieden in de kustprovincies.
In Europa
De ijsgors broedt circumpolair en is in Europa te vinden vanaf Zuid-Noorwegen noordwaarts via Zweden en Finland tot en met het Arctische Rusland.
Meer informatie
Bescherming
De soort geldt wereldwijd niet als bedreigd, maar heeft wel te lijden onder het gebruik van pesticiden op landbouwgronden. Klimaatverandering kan misschien slecht uitpakken voor de ijsgors.
Eropuit met MijnVogelvinder.nl
Wet- en regelgeving
De ijsgors is een beschermde inheemse vogelsoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn ijsgorzen beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de ijsgors wordt in Nederland geregeld door de Omgevingswet.
Algemene regels
De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:
- vogels opzettelijk te doden of vangen;
- nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
- eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
- vogels opzettelijk te storen;
- vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.
Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.
De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:
- de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
- de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
- de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
- het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).
Bijzondere regels
Er zijn geen natuurgebieden voor deze soort aangewezen, omdat de soort slechts in beperkte mate als wintergast in Nederland voorkomt.
Meer weten?
- Juridische bescherming van vogels
- Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
- Informatiepunt Leefomgeving
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal