WetlandWacht Cor Thomas; duizendpoot in de polder

"Kleed je morgen warm aan. Het kan koud zijn op het water.” Een welkom en zorgzaam advies van Cor Thomas, daags voor een vaarexcursie door ‘zijn’ Eilandspolder, iets onder Alkmaar. De nachttemperatuur van rond het vriespunt krabbelt dankzij een vriendelijk zonnetje wat omhoog. We bevaren wat ooit een uitgestrekt veenkussen was, in het westen geflankeerd door de strandwallen aan de Noorzeekust terwijl de Zuiderzee aan de oostkant z’n grillen vertoonde. Die Zuiderzee drong eeuwenlang flink Noord-Holland binnen. Daardoor konden bewoners van illustere dorpjes als Graft en De Rijp een bestaan hebben als haringvisser of walvisvaarder.

Tijden veranderen en nu vinden we in de Eilandspolder een waardevol veenweidelandschap, dooraderd met ontelbare vaarwegen en restanten van natuurlijke veenstromen. Vanaf het voorjaar domein van de weidevogels, nu zwaaien de wintervogels er nog de scepter. Ganzen en smienten bijvoorbeeld. Het gefluit van deze laatste soort is nooit ver weg. Ook kieviten zijn er in grote aantallen. “Vorige winter telde ik op een dag tussen de 15.000 en 20.000 kieviten. Als zo’n groep op de wieken gaat, soms met goudplevieren erbij, dat is wel machtig hoor.” Cor geniet intens van dit soort taferelen.

De Eilandspolder valt globaal in tweeën: een 500 hectare groot westelijk deel is onder de hoede van Landschap Noord-Holland. De oostelijke flank van 900 hectare is bijna geheel in beheer bij Staatsbosbeheer. Daarvan is het noordelijke deel het meest vogelrijk. Een oppervlakte van 86 hectare wordt hier van Staatsbosbeheer gepacht en beheerd door een melkveehouderij, de Maatschap Schermer Dycke. “Dat werpt z’n vruchten Duizendpoot in de polder af voor de weidevogels. Zo is het aantal broedparen van de grutto hier in tien jaar tijd meer dan verdubbeld tot 65 broedparen in 2024.”

Het enthousiasme van Cor is op z’n plaats voor deze vogel die op veel andere plekken een abonnement lijkt te hebben op slecht nieuws. Ook voor riet- en moerasvogelsoorten pakt het beheer goed uit. Zo is de Eilandspolder één van de belangrijke kerngebieden in ons land voor de rietzanger. In 2019 telde Eilandspolder-Oost maar liefst 235 broedparen, iets meer dan de Natura 2000-doelstelling voor dit gebied. Maar niet alles is pais en vree. Best wat eilandjes zijn particulier bezit en daar gebeurt van alles wat de karakteristieke rust en openheid van het gebied tart. In het verleden zijn er bomen geplant, zelfs enkele voor het gebied atypische soorten als dennen, er verschenen houten hutten en soms staat er (tijdelijk) een partytent. Die bomen of bosjes geven weer broedgelegenheid aan soorten als zwarte kraai, ekster en havik. “En dat wil je in een weidevogelgebied natuurlijk liever niet.” Vooralsnog is hier vanwege het privébezit weinig tegen te doen.

Als WetlandWacht onderhoudt Cor intensieve contacten met allerlei bij het gebied betrokken partijen. Bij recente werkzaamheden aan de dijken bijvoorbeeld overlegde hij met het Hoogheemraadschap. Het resulteerde in een planning waarbij er geen werkzaamheden plaatsvonden in het broedseizoen. Ook botanisch waardevolle velden vol orchideeën werden op aanwijzing van Cor ontzien. Verder houdt hij scherp oog op alle planvorming en pluist ontwerp-bestemmingsplannen uit op voor de natuur mogelijk negatieve ontwikkelingen.

Dit papierwerk wisselt Cor af met veldwerk. Met een groep vrijwilligers en de boswachter werken ze – met succes – aan herstel van veenmosrietland. Het gemaaide riet wordt afgevoerd om de bodem schraal te houden voor karakteristieke flora als veenmos, ronde zonnedauw, moerasviooltje en enkele soorten orchideeën. “We hebben het veenmos door de jaren heen weten uit te breiden van 0,2 ha naar 2,2 ha. Bijkomend voordeel: dit vernatte veen gaat bodemdaling tegen en slaat niet onbelangrijke hoeveelheden CO2 op.”

Je zou denken dat Cor hier al z’n handen aan vol heeft. De lijst van vrijwilligerswerk kan echter moeiteloos worden aangevuld. Met broedvogelinventarisaties bijvoorbeeld. Cor doet er jaarlijks vier: in de duinen voor het Waterleidingbedrijf Noord-Holland; met Staatsbosbeheer inventariseert hij de broedvogels van de Eilandspolder-Oost; en dan heeft Cor nog twee tellingen voor Sovon Vogelonderzoek Nederland: een standaardgebiedje en de jaarlijkse huiszwaluwtelling in zijn dorp voor het project ‘kolonievogels’. Daarnaast doet hij voor het RIVM maandelijks de ronde door de Eilandspolder om meetbuisjes te vervangen van het Meetnet Ammoniak in Natuurgebieden.

Terwijl de boot rustig voortkabbelt langs de rietkragen, vliegt af en toe een watersnip op die zigzaggend elders neerstrijkt. Ook een kenmerkende wintergast die zich thuis voelt op de voedsel- en reliëfrijke veenweiden met allerlei vochtgradiënten. Cor wijst menigmaal op de eindeloze vergezichten, waarvoor dit gebied vermaard is. De ene keer met molens van de Schermer aan de einder, dan weer in de verte de strakke bomenrijen die de Beemster omzomen. Deze twee beroemde droogmakerijen flankeren de Eilandspolder in het westen en oosten.

Misschien wel het meest feeëriek zijn de dorpssilhouetten met kerktorens als bakens van rust in een toch al sereen landschap. Voor het behoud van één van die kerken was Cor trouwens óók nog actief, in een stichting voor het noodzakelijke funderingsherstel. Hoe veelzijdig kan een mens zijn? Deze aimabele duizendpoot lijkt écht duizend pootjes te hebben. En verzet er in het vlakke polderland bergen werk mee, voor vogels en mensen.