2023 een topjaar voor kraanvogels

Niemand blijft onberoerd door kraanvogels. Als je ze in november ziet op trek in Limburg bijvoorbeeld, wanneer ze in uitgerekte linies hoog overvliegen of of juist in losse zwermen ronddraaien op thermiek, voortgedreven door een koude oostenwind. Of in april in een Pools moeras, bij een Zweeds meer of tegenwoordig in een Nederlands hoogveen, als hun getrompetter echoot door het omringende bos. Kraanvogels zijn iconen van de Europese natuur.

Kraanvogelkenner en -beschermer van het eerste uur Herman Feenstra, WetlandWacht van het Fochteloërveen en auteur van het boek Kraanvogels in Nederland, heeft recentelijk samen met Harke Kuipers verslag gedaan van de broedende kraanvogels in ons land. In 2023 telde Nederland 49 paren, 3 meer dan in 2022. De meeste daarvan zaten in Drenthe en Friesland (37 paar). Het Fochteloërveen, het Dwingelderveld en het Drents-Friese Wold vormen de kern van het verspreidingsgebied. Hier zit de helft van alle broedparen in Nederland. Buiten Drenthe en Friesland broedden kleine aantallen in Overijssel en Gelderland en een enkel paar in Brabant en Limburg.

Van zoveel mogelijk paren is het broedsucces onderzocht. Bij de 45 paren die eieren legden kwamen 33 jongen groot. Dat is een hoog aantal vergeleken met andere jaren, dat te danken is aan de overvloedige regenval in het voorjaar van 2023. Ook 2021 en 2022 waren natte voorjaren met een hoog broedsucces, in tegenstelling tot de jaren 2018-2020. Kraanvogels houden van nattigheid. Bovendien leidt veel regen tot minder bezoekers aan de natuurgebieden, waardoor hun broedplaatsen ook minder verstoord werden.

In 2001 streek het eerste paartje neer in het Fochteloërveen om er te broeden. Wellicht broedden kraanvogels ook al eeuwen geleden in de destijds uitgestrekte hoogvenen die ons land toen rijk was, maar bewijs ervoor is er niet. Na 2001 steeg het aantal broedparen aanvankelijk langzaam, maar na 2015 sterk tot het huidige aantal. Vestiging en uitbreiding van het aantal is te danken aan de sterk toegenomen populatie in Duitsland, die geprofiteerd heeft van bescherming van de broedgebieden en pleisterplaatsen. Voor een belangrijk deel is deze te danken aan Europese natuurwetgeving in de vorm van het Natura 2000-netwerk. In Nederland heeft de ontwikkeling van grote, natte natuurgebieden zoals het Fochteloërveen en het Dwingelderveld gezorgd voor een gespreid bedje voor de kraanvogel. 

De verwachting is dat het aantal kraanvogels in ons land nog verder zal toenemen. Vooral in Noord-Nederland, waar nog veel geschikte natuurgebieden liggen te wachten op vestiging van de kraanvogel. Elders in Nederland kunnen zogenoemde klimaatbuffers als waterbergingsgebieden en natuurgebieden die verder vernat worden kansen bieden voor kraanvogels.

Goede bescherming van de huidige broedgebieden blijft wel noodzakelijk. Zo is de populatie kraanvogels van het Fochteloërveen kwetsbaar voor de almaar toenemende recreatie en de verstedelijkingsdruk vanuit Assen. In aangrenzende akkers vormt lelieteelt een bedreiging voor kraanvogels; deze gaat gepaard met bestrijdingsmiddelen en een grote aanslag op het grondwater. Veel andere broedgebieden zijn klein van omvang en alleen daardoor gevoelig voor droogte en verstoring. Vanzelfsprekend is de verheugende toename van de kraanvogel dus allerminst: we houden een vinger aan de pols.