Vuurwerk op zijn retour, goed nieuws voor vogels

Onderwerp op deze ‘stakeholdersbijeenkomst’; een mogelijk verbod op vuurwerk. Ook de politiek is nu steeds meer doordrongen van het feit dat (consumenten)vuurwerk niet meer van deze tijd is. Een meerderheid in de Tweede Kamer is voorstander van een vuurwerkverbod. De roep op een algeheel verbod, of ten minste een verbod op knalvuurwerk en vuurpijlen, wordt steeds luider.

Zo’n 65 procent van de Nederlanders staat inmiddels welwillend tegenover een verbod op vuurwerk. Een behoorlijke omslag ten opzichte van voorgaande jaren. In 2016 waren de meeste Nederlanders nog niet te porren voor een verbod. De online petitie en Het Nationaal Vuurwerkmanifest werden inmiddels respectievelijk 210.000 en 440.000 keer ondertekend, door particulieren en maatschappelijke organisaties. Ook Vogelbescherming Nederland is al jaren een van de ondertekenaars van het manifest.

Er zijn tal van redenen denkbaar om over te gaan tot een verbod op vuurwerk, uiteenlopend van materiële schade en lichamelijk letsel, tot verstoring en verontreiniging van natuur en milieu. Voor Vogelbescherming Nederland staan vanzelfsprekend de belangen van vogels voorop. En het moge duidelijk zijn dat vuurwerk niet in positieve mate bijdraagt aan het welzijn van vogels.

Radarbeelden tonen al jaren de onrust aan die er bij vogels optreedt tijdens de jaarwisseling. Op die beelden is tijdens Oud en Nieuw een enorme activiteit van vogels waarneembaar. Soms blijven de vogels ruim een uur in de lucht, waardoor ze veel energie verliezen.

En juist in de winter, wanneer de temperaturen omlaag schieten hebben vogels behoefte aan vet. Door de onrust die ontstaat tijdens het afsteken van het vuurwerk verbranden ze logischerwijs veel van dat vet en daarmee verliezen ze soms wel 10% van hun lichaamsgewicht.

Dat steeds meer gemeenten vuurwerkvrije zones aanwijzen, is een goede eerste stap.

Een centraal vanuit de gemeente georganiseerd vuurwerk, ongeacht de periode van het jaar, lijkt ook een mooi alternatief als vervanging voor vuurwerk dat door particulieren wordt afgestoken.

Onderzoeken hebben aangetoond dat juist watervogels in het buitengebied massaal opvliegen rond middernacht als het vuurwerk in alle hevigheid losbarst. Omdat professioneel vuurwerk harder knalt en hoger komt dan dat voor particulieren bestaat de kans dat dergelijke shows aan de rand van de bebouwde kom worden gehouden waardoor de verstoring van vogels juist kan toenemen. Zelfs als de shows binnen de bebouwde kom worden gehouden, is het denkbaar dat de verstoring toeneemt.

Dat is iets waar Vogelbescherming uiteraard geen voorstander van is. Dus ook hiervoor geldt dat de Wet Natuurbescherming in acht moet worden genomen en verstoring van vogels waar mogelijk wordt voorkomen.

Maar ook buiten de winter kan het afsteken van vuurwerk gevolgen hebben. Een vuurwerkevenement midden in het broedseizoen bijvoorbeeld. Het is zeer aannemelijk dat vogels die in paniek weg vluchten, een nestje wellicht niet zullen grootbrengen, met dode jongen tot gevolg. Bovendien hebben vogels alle energie nodig voor het foerageren voor de jongen. Wanneer een vogel bezig is met het bouwen van een nest of al bezig is met broeden mag het nest niet beschadigd of weggehaald worden. Dat is vastgelegd in de Wet natuurbescherming, artikel 3.1. Doet men dat toch, dan is dat een wetsovertreding die geldt als een economisch delict.

In het geval van vuurwerk wordt een nest natuurlijk niet letterlijk beschadigd, maar er is wel (grote) kans dat de oudervogels zo verstoord raken dat ze niet meer teruggaan. Als een vogel in die mate verstoord wordt dat deze zijn nest verlaat, dan is er in de interpretatie van RVO (ministerie van EZ) sprake van “vernieling van een nest”.

Van belang is dat voorafgaand aan het evenement broedgevallen moeten worden geïnventariseerd. Doorgaans wordt het resultaat van die inventarisatie opgeschreven in een natuurtoets. De organisator van een vuurwerkevenement moet aantonen dat er geen nesten zijn of dat deze niet worden verstoord. Er zal sprake zijn van verstoren van nesten indien de ecologische functie van de nestplaats is verstoord (bijvoorbeeld als vogels door verstoring hun nest verlaten en niet meer terugkeren).