Van vetbol of vis tot vogelpoep

Vogels hebben snavels. U herkent ze er meteen aan, want niet één andere diersoort heeft zo’n ding (okay, het vogelbekdier wel). Kenmerkend aan een snavel: er zitten geen tanden in. Waarschijnlijk omdat vogels met tanden - en het bijbehorende kaakbot - te zwaar zouden zijn om te vliegen. Dat betekent dat ze hun eten dus niet klein maken voor ze het doorslikken en daar is hun hele spijsvertering op aangepast.

Vogels slikken eten geheel door, of het nou een lekker zacht hapje vetbol is, een harde libelle of een joekel van een vis. Hooguit halen ze er wat schilletjes af of scheuren het in kleinere stukken. Op die manier is er weinig plezier aan smaak te beleven, dus vogels hebben weinig smaakpapillen (en speeksel) in vergelijking met mensen en andere zoogdieren. Kraak noch smaak.

Het lijkt wonderlijk dat vogels het kauwen kunnen overslaan, terwijl het bij ons de eerste, essentiële stap is bij het verteren. Vogels vermalen het eten echter wel, maar bij hen is het juist de laatste stap. Dat kan omdat de vogelmaag doorgaans bestaat uit twee delen; de kliermaag en de spiermaag.

Na het heel inslikken gaat het vogelvoedsel naar het eerste deel van hun maag, vergelijkbaar met onze maag. Daar zorgen enzymen (bepaalde eiwitten) en zuren ervoor dat het eten uit elkaar valt en makkelijker op te nemen is door het lichaam.

Vleeseters zoals uilen en buizerds maken relatief zuurder maagzuur dan bijvoorbeeld een roodborst. Begrijpelijk want een hele muis is een grotere klus dan een hele mug. Aaseters zoals gieren hebben helemaal gigantisch zuur en veel maagzuur om niet alleen vlees, huid en botten te verteren, maar ook bacteriën te doden die leven in de kadavers.

Daarna gaat het vogelvoedsel naar de ‘spiermaag’. De spieren in deze maag zijn zo sterk, dat ze ook hard eten kunnen vermalen. Zaadeters zoals vinken eten soms kleine steentjes die in de maag helpen bij het pletten van zaden. Desondanks blijven haren, botten en graten onmogelijk om te verteren en die worden in de spiermaag gekneed tot een bal en dan weer uitgebraakt: de braakbal.

Braakballen zijn bekend van uilen en andere muizeneters, maar ook viseters zoals ijsvogels en reigers spugen braakballen uit.

Door de cloaca (Latijn voor: het riool) komen poep en plas, dus alle stoffen die het vogellichaam niet kon gebruiken, ten slotte tegelijkertijd naar buiten. Die cloaca wordt trouwens ook gebruikt voor overbrengen van sperma en het leggen van eieren. Wat wij als vogelpoep bestempelen is dus in feite een mengsel. Het urinebestanddeel is herkenbaar aan de vaak spierwitte kleur, terwijl de eigenlijke poep donker gekleurd is. Of rood, als de kersen rijp zijn.