Patrijzenstrijders in de prijzen

De patrijs staat al jaren op de Rode Lijst. In heel West-Europa gaat het slecht met deze ooit zo gewone boerenlandvogel. In Nederland is de populatie sinds de jaren ’70 maar liefst met 95% afgenomen. Van de ooit meer dan een miljoen patrijzen zijn er in ons land nog maar zo’n 10.000 broedparen over. Als deze afname zo doorgaat, lopen we het risico dat de patrijs, net als in Zwitserland en delen van Duitsland, daadwerkelijk uitsterft.

Vorige week werden het project PARTRIDGE (in West-Brabant en Zeeland) en Samen voor de Patrijs (rondom Aalten) onderscheiden met De Gouden Mispel. Deze prijs wordt jaarlijks uitgereikt door de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap aan personen of organisaties die een uitzonderlijke bijdrage hebben geleverd aan de bescherming of ontwikkeling van het Nederlands cultuurlandschap. Vogelbescherming Nederland ondersteunt beide initiatieven van harte en is trots op de beschermers achter de schermen die deze prijs hebben gewonnen. Al jaren zetten ze zich met hart en ziel in voor de patrijs en de Gouden Mispel is dan ook meer dan verdiend.

Met hulp van boeren, bewoners van het buitengebied, WBE Aalten en een groep vrijwilligers van de Vogelwerkgroep Zuidoost Achterhoek en financiële steun van onder meer Vogelbescherming en de gemeente Aalten heeft de werkgroep Samen voor de Patrijs in een paar jaar tijd het tij voor de patrijs rondom Aalten doen keren. Hectares met akkerranden (vol granen, zonnebloemen en zadenrijke kruiden) zijn aangelegd en die bieden dekking, voedsel en broedgelegenheid voor de patrijzen. Drijvende krachten van het project zijn Frans ter Bogt en Herman Simmelink.

We vragen Frans ter Bogt of hij blij is met de Gouden Mispel. “Hartstikke blij! Een mooie erkenning van al het werk dat hier door vrijwilligers wordt verzet. Van een handvol patrijzen zijn we hier naar meer dan dertig paartjes gegaan, dus het aanleggen van de akkerranden werkt ook echt. En het mooiste is dat ons project hier werkt als een olievlek. In de hele Achterhoek komen inmiddels volop akkerranden vol bloemen en kruiden voor. Niet alleen de patrijzen profiteren ervan, ook andere vogels, vlinders en insecten leven op. Zo kun je in ons werkgebied kiekendieven, klapeksters, keepen en grauwe klauwieren tegenkomen. De olievlekwerking gaat trouwens nog wel verder dan de Achterhoek. Door heel Nederland en ook in Duitsland worden we uitgenodigd om te vertellen over onze aanpak. Komend jaar staan er al weer veel presentaties gepland. Zo kunnen we met ons project ook op grotere schaal wat betekenen voor het behoud van de patrijs.”

Klopt het dat nou net 2017 niet een heel goed jaar was voor de patrijzen? “Klopt, het was hier in de Achterhoek geen topjaar. De patrijzen hadden last van het slechte weer en begonnen pas laat met de balts. Patrijzen leggen gemiddeld zo’n 15 eieren in een nest, maar dit jaar zaten we gemiddeld slechts op 7 tot 8 eieren per nest. En er was dit jaar ook nog eens veel predatie door vossen. Voor het eerst sinds het begin van ons project in 2012 liep daardoor het patrijzenbestand hier terug. Van 42 paartjes in 2016 tot minder dan 30 dit jaar. Maar goed, dit soort schommelingen is normaal bij patrijzen, mindere jaren horen er nou eenmaal ook bij.”

Afgelopen jaar startten Stichting Landschapsbeheer Zeeland, Het Zeeuwse Landschap, Brabants Landschap en Vogelbescherming Nederland in Zeeland en West-Brabant met een groot beschermingsproject voor de patrijs: PARTRIDGE. Dankzij een Interreg-subsidie (van de EU) kunnen in Nederland twee akkerbouwgebieden in West-Brabant (Land van Heusden en Altena) en op Schouwen-Duiveland in Zeeland optimaal worden ingericht voor de patrijs en andere akkervogels. Op 7% van het areaal verschijnen kruidenrijke akkerranden, bloemenblokken en bermen, houtwallen en hagen. Kern van PARTRIDGE is een brede aanpak op basis van maatregelen die elders al beproefd zijn en die jaarrond voorzien in dekking, nesthabitat, kuikenvoedsel en wintervoedsel. De komende jaren wordt aan de hand van internationaal gestandaardiseerde telmethoden intensief gemonitord wat de effecten van deze maatregelen op de patrijzenstand zijn.

Een van de gangmakers van het project is Jochem Sloothaak, Coördinator Soortenbescherming bij het Brabants Landschap. Ook hij is blij met de Gouden Mispel. “Het is een mooie erkenning voor ons project en levert ook weer veel publiciteit op. Zo kunnen we het draagvlak voor patrijzenbescherming vergroten en hopelijk meer van dit soort projecten realiseren, zodat de patrijs ook in andere delen van Nederland behouden kan blijven.”

Hoe gaat het met PARTRIDGE? “In het demonstratie-gebied waar ik verantwoordelijk voor ben gaat het in ieder geval heel goed. Het idee was om in De Oude Doorn – een gebied van 600 hectare in het Land van Heusen en Altena -  zeven procent optimaal patrijzenleefgebied in te richten, maar we zitten binnen een jaar al op negen procent! Dat is geweldig. De boeren en agrarische natuurvereniging werken volop mee, we hebben meer dan 100 vrijwilligers die meehelpen en we hebben overal patrijzenhagen, kruidenrijke akkerranden, bloemenblokken en keverbanken aangelegd. We troffen in het najaar in totaal negen kluchten met jongen aan. Die kluchten bestonden gemiddeld uit zo’n zeven jongen en dat is vrij goed. Hopelijk gaan ze komend jaar flink profiteren van alle nieuwe maatregelen.”

En gaan jullie net als in Aalten ook het land in met jullie kennis? “Ja, ik geef bijna wekelijks presentaties voor vogelwerkgroepen, collectieven of overheden. Iedereen is erg geïnteresseerd in onze aanpak en vooral de nieuwe maatregelen en gestandaardiseerde monitoring. We geven ook ‘farmwalks’ in het gebied om mensen te laten zien wat we doen. We willen in dit project sowieso een gedetailleerde handleiding voor schrijven voor effectief agrarisch natuurbeheer voor akkervogels gebaseerd op internationaal onderzoek. Zo weet straks iedereen met welk beheer de patrijs het meest gediend is. Het is zo’n schitterend icoon, daar willen veel mensen wel een stapje extra voor zetten.”