Overheid, geef de grutto grond

Opeenvolgende regeringen hebben in Nederland de signalen genegeerd en het laten gebeuren dat de populaties weidevogels zijn gedecimeerd. Voor vogels als de kievit, scholekster en grutto heeft ons land een internationale verantwoordelijkheid om deze te beschermen. Het zijn vogels die horen bij het Nederlandse weidelandschap. Van bijvoorbeeld de grutto broedt er nu nog slechts 25.000 paar in Nederland, waar dit een halve eeuw geleden er nog ruim 120.000 waren. En dat terwijl het overgrote deel van de Europese populatie van ons land afhankelijk is. Niet voor niks is de grutto onze nationale vogel.

Hoewel de ene regering na de andere lippendienst verleende aan het belang van een gezonde populatie weidevogels, ontbrak het aan de moed de juiste maatregelen te nemen. Er worden weliswaar jaarlijks miljoenen besteed aan weidevogelbeheer, maar, zoals de Algemene Rekenkamer in 2021 al concludeerde, daarvan is slechts een klein deel effectief. Aan de druk op de melkveehouders om zo veel mogelijk melk te leveren, werd niets gedaan. Met als gevolg een enorm milieuprobleem én een landschap waarin nauwelijks nog ruimte is voor weidevogels. Boeren die zich, tegen de trend in, inzetten voor weidevogels werden daarentegen onvoldoende gesteund. De nieuwe regering zal het anders moeten doen en dat vraagt een flinke koerswijziging, maar nu is het moment.

Wat weidevogels nodig hebben is bekend: grote aaneengesloten weidegebieden met een hoog waterpeil en kruidenrijke graslanden die pas tegen de zomer gemaaid worden. We moeten voorkomen dat in deze gebieden teveel eieren en kuikens verloren gaan door predatoren zoals de vos en kat. Gerichte (inrichtings)maatregelen zijn essentieel, zodat er daar populaties ontstaan die tegen een stootje kunnen.

Het is nu zaak er eindelijk voor te zorgen dat die weidevogelgebieden er komen en goed beheerd gaan worden, waarbij boeren in deze gebieden op structurele ondersteuning kunnen rekenen. Het gaat om zo'n vijfendertig gebieden van 1000 hectare. Naast agrarische natuursubsidies is de beschikbaarheid van meer betaalbare grond essentieel voor deze boeren. Want hoewel er volop interesse is om de bedrijfsvoering aan te passen aan weidevogels, is de grondprijs hiervoor veel te hoog.

Alleen een actief grondbeleid door de overheid kan deze impasse doorbreken. Rijk en provincie kopen bij deze aanpak de grond van boeren die stoppen tegen de gangbare agrarische waarde. De overheid kan het eerste recht tot koop te verkrijgen, door het reeds bestaande voorkeursrecht voor overheden aan te passen. De aangekochte grond wordt vervolgens tegen een gereduceerd bedrag onder voorwaarden doorgezet naar ‘weidevogelboeren’. Daarmee beschikt de boer over extra grond om te extensiveren en deze in te richten voor weidevogels.

Naast grond aankopen kan de overheid grondeigenaren ook een vergoeding bieden grond voor weidevogels in te richten. De eigenaar van de grond krijgt dan eenmalig een fors deel van de agrarische waarde van de grond uitgekeerd. Natuurlijk, zo'n grondbeleid kost niet niets. Het is een miljardenoperatie. Maar hiermee worden wél meerdere opgaven in één keer aangepakt. Door weidevogelbeheer vermindert het aantal koeien, wat zorgt voor stikstofreductie. De hogere waterpeilen zijn een oplossing voor de veenweideproblematiek, waardoor de uitstoot van broeikasgas vermindert.

Naast een actief grondbeleid is ook een drastische verbetering van het systeem van agrarische natuurbeheer noodzakelijk. We moeten snel toe naar een systeem waarbij boeren die maatregelen nemen voor weidevogels die goed werken, langjarig kunnen rekenen op een vergoeding. Dat geeft de zekerheid om het bedrijf aan te passen. Met een combinatie van gericht grondbeleid en beter agrarisch natuurbeheer toont de nieuwe regering er te zijn voor onze weidevogels én voor al die boeren die toekomstgericht met de natuur willen boeren.