Open de poorten

Kijk je op oude kaarten, dan zie je hoe open Nederland in vroegere tijden was. Rivieren en riviertjes monden obstakelvrij uit in zee. De lage landen vormen een open en dynamische delta met eb en vloed tot diep in het binnenland. Zo’n landschap met voortdurend veranderende overgangen tussen water en land, zoet en zout creëert een bijzonder rijke natuur met voedselrijke platen en moerasgebieden. Vissen kunnen er paaien, vogels zijn er in hun element.

Voor mensen was Nederland lange tijd juist gevaarlijk. Aanvankelijk vanwege het vaak onvoorspelbare water. Later door ons eigen gedrag. Veenwinning en ontwatering veranderden het land in een dalende gatenkaas. In de nacht van 13 op 14 januari 1916 stuwde een bulderende storm het Zuiderzeewater ver de Eem en IJssel op. Op Marken verdwenen huizen in het kolkende water. De Afsluitdijk moest zulke onfortuinlijke gebeurtenissen voorgoed verleden tijd maken. Nog geen veertig jaar later leidde de gruwelijke watersnoodramp van 1953 tot de Deltawerken. Eindelijk veiligheid voor mensen, maar helaas vernietiging van bijzondere, vogelrijke natuur.

Wat toen kapot is gemaakt, kunnen we nu herstellen. Hoe? Door het herstel van open verbindingen met de zee. Door stormvloedkeringen, sluizen op kieren en aanpassingen van binnendijkse infrastructuur. Natuurorganisaties, waaronder Vogelbescherming, jagen nu op kleine schaal dit type herstel aan. Zoals de Haringvlietdam die op een kier is gezet, waardoor er nu weer een klein beetje zout water en daarmee vis wordt toegelaten. Andere voorbeelden zijn de ontpoldering van de Hedwigepolder waardoor de Westerschelde meer ruimte krijgt, en de vismigratierivier in de Afsluitdijk.

Daar komt straks Holwerd aan Zee bij. Een opening in de dijk en een binnendijks getijdemeer moeten de verbinding tussen Waddenzee en Friese meren herstellen. Allemaal uitstekende plannen, maar voor écht natuurherstel van een formaat om van te dromen, moet het tempo omhoog en de schaal vergroot worden. 

Met meer dynamiek herstellen we niet alleen wat is vernietigd, maar bereiden we ons ook voor op de toekomst. Op deze manier maken we Nederland weerbaarder tegen de zeespiegelstijging. Zulke aanpassingen in het landschap vragen wel om een andere landbouw, iets wat hand in hand kan gaan met de transitie naar kringlooplandbouw en het anticiperen op de verzilting als gevolg van bodemdaling en verdroging. Gewassen telen die zout water verdragen wordt een must.

Met het openen van de poorten naar zee levert Nederland een grote bijdrage aan het herstel van biodiversiteit. We krijgen zo ook weer een plek in de voorhoede van de kustverdediging. Het haalt Nederland van het slot door vernieuwing die internationaal navolging kan krijgen. Nu niet tégen, maar mét de zee.