Murk Nijdam: grutto’s als erfgenamen

Op de boerderij in het Friese Wommels waar Murk Nijdam werd geboren, boert hij nu al bijna 35 jaar. Daarvoor boerde zijn vader hier op de ouderwetse manier, zonder gebruik van kunstmest. Ook hij was al gek op weidevogels en nam de kleine Murk mee het veld in. Hij wees hem de kievitsnesten, maar ze vonden ook legsels van grutto’s en kemphanen. Murk kreeg het met de paplepel ingegeven en vond het machtig interessant. Net als zijn jongste zusje overigens. Een oudere broer en zus waren minder natuurminded.

Murk: “Als kind was ik al gek van natuur en vogels. Het is een ziekte, die je nooit meer kwijtraakt. Als jochie van vijf ging ik al met mijn vader mee om kievitseieren te zoeken. Dat was in die tijd in Friesland heel gewoon. Ik was zes jaar toen ik mijn eerste kievitsei vond.”

Murk was 27 jaar toen hij de boerderij van zijn vader overnam. Hij wilde er een goedlopend boerenbedrijf van maken en schroefde het aantal koeien op tot 41. Zoals iedereen gebruikte hij kunstmest om het gras sneller te laten groeien en de grasopbrengst te verhogen.

Murk zag de daarop volgende jaren de weidevogelstand in zijn omgeving achteruit gaan. De aantallen kieviten en grutto’s op zijn land werden steeds minder en in 1992 besloot hij om vogelvriendelijker te gaan boeren. De provincie Fryslân kwam als een van de eerste met een financiële ondersteuning. Als weidevogelprovincie had zij immers een naam hoog te houden. “De hoeveelheid kunstmest werd teruggeschroefd en je mocht pas later maaien, zodat jonge weidevogels meer kans hadden om uit te komen en te overleven. Dat was het begin van agrarisch natuurbeheer.”

Al snel besloot Murk het roer drastisch om te gooien en zijn bedrijfsvoering aan te passen naar de wensen van de grutto. Hij bracht zijn veestapel terug tot 29 Holstein-Friesiankoeien op 44 hectare. Hij stopte met het gebruik van kunstmest en gebruikt sindsdien alleen nog maar ruige stalmest. Maaien doet hij pas na 15 juni als alle weidevogels uitgebroed zijn en de jongen uitgevlogen. Maar dat is niet alles. Murk: “Het belangrijkste is voedsel. Volwassen vogels moeten wormen en muggenlarven kunnen eten. Daarvoor moest de grondwaterstand omhoog. In eerste instantie heb ik twee percelen afgegraven en onder water gezet. Met het creëren van plas-dras is het voedselaanbod gewaarborgd. Althans, voor volwassen vogels. Kuikens moeten het hebben van insecten en zijn dus aangewezen op kruidenrijk grasland. Geen snelgroeiend raaigras, maar grasland met veel bloemen en een rijk insectenleven. Een gruttokuiken eet dagelijks tussen de 2000 en 5000 insecten en loopt daarvoor elke dag zo’n 8 kilometer.”

Het gruttovriendelijke beheer van Murk heeft succes: in 2013 telden hij en zijn vrijwilligers 132 gruttonesten. Een absoluut record. Vorig jaar kwam hij tot 75. Dit voorjaar staat het aantal voorlopig op 62, maar daar komen er beslist nog bij. Waarschijnlijk is bij Murk op het land de gruttorijkste plek op aarde.

Ondanks, of misschien juist door dit succes kreeg Murk Nijdam slapeloze nachten. “Ik ben 61 jaar oud, vrijgezel en heb dus geen opvolger. Hoe moet het verder als ik ermee stop? Als de boerderij verkocht wordt is de kans groot dat er een ‘gewone’ boer komt. Hoe moet het dan met de grutto’s en al die andere weidevogels? Ik heb besloten om de grutto’s als mijn erfgenamen te benoemen.”

“De bedoeling is om het eigendom van de agrarische gronden onder te brengen bij het Agrarisch Natuurfonds Fryslân. Het doel van dit fonds, dat is voortgekomen uit de Bond Friese Vogelwachten, is om het Fries agrarisch cultuurlandschap te behouden én te verbeteren. Zij wil overal in Friesland grond verwerven om samen met lokale boeren gruttogebieden te realiseren. “Mijn land en grutto’s zijn dus in uitstekende handen bij ANF-project Gruttoland. Ik blijf boeren zoals ik altijd gedaan heb met de garantie dat dit later op dezelfde wijze wordt voortgezet,” aldus Murk.

Inmiddels is het plasdras vergroot tot maar liefst 2 hectare. Er zijn vier nieuwe vogelkijkhutten gebouwd voor bezoekers, waarvan twee speciaal voor vogelfotografen. Aan een heus bezoekerscentrum wordt momenteel de laatste hand gelegd. Murk en zijn vrijwilligers ontvangen graag bezoekers, om hen vanuit een van de vogelkijkhutten het gruttoverhaal te vertellen en de vogels te laten zien. Vanwege Covid-19 is dat dit voorjaar nog niet mogelijk en ook de officiële opening is om dezelfde reden uitgesteld naar volgend voorjaar.

Vogelfotografen kunnen al wel van de hutten gebruik maken, maar dan wel met maximaal twee personen per hut.

Neem een kijkje op www.agrarischnatuurfondsfryslan.nl.

Foto's: Hans Peeters
Foto jonge grutto met insect: Loes Willebrand