‘Lijflied’ van een zonaanbidder

is voor vogels van levensbelang. Veren isoleren tegen warmte en kou, beschermen tegen neerslag en bepalen het vliegvermogen. Daar bovenop is het verenkleed van invloed op de kans om zich voort te planten. Vooral voor de mannetjes. Hoe glanzender het verenkleed, langer de staartpennen en geringer het aantal parasieten des te meer is een boerenzwaluwmannetje in trek bij de andere sekse². Boerenzwaluwvrouwtjes hebben wat te kiezen, want hun net wat lagere overleving veroorzaakt een licht mannenoverschot³.

Volgens de monografie van Angela Turner (2006) besteden boerenzwaluwen tot zo’n 15% van de daglengte aan het onderhoud van hun verenpak. Mannetjes besteden er meer tijd dan vrouwtjes. De veren worden stuk door stuk door de snavel gehaald. Lastige plekken als de kop en de nek worden ‘gekamd’ met het dichtstbijzijnde pootje. Soms gebeurt dat zelfs in vlucht.

Boerenzwaluwen zijn daarnaast echte zonaanbidders. Het lichaam wordt dan, haaks op de zon, schuin gehouden voor een optimale instraling. Ook de lichaamsveren worden opgezet. Het heffen van vleugel(s) en/of staart of juist plat spreiden behoort ook nog tot de opties. Veelal staat het snaveltje wijd open om de ontvangen warmte ook weer kwijt te raken uit het lichaam. Oververhitting ligt immers op de loer.

Er wordt gedacht dat ‘het zonnen’ een functie heeft bij de bestrijding van parasieten, die zich op de huid of veren van boerenzwaluwen bevinden. Die parasieten zouden tijdens zo’n ‘zonkuurtje’ door de hoge temperaturen loslaten of zelfs het loodje leggen. Deze hypothese wordt ondersteund door een Amerikaanse studie⁴. Deze onderzoekers gaven de helft van de door hen gevolgde lokale boerenzwaluwpopulatie tijdens een reguliere (kleur-)ringsessie een ‘anti-luizen-behandeling’. In de maanden erna werd het ‘zongedrag’ van de individueel herkenbare vogels op de lokale ‘boerenzwaluw Costa del Sol’ nauwgezet vastgelegd. Wat bleek: tegen parasieten behandelde boerenzwaluwen besteedden significant minder tijd aan zonnebaden dan hun ‘onbehandelde’ soortgenoten.

Zeker in de buurt van een goede broedstal kan je oog er op een zonnige zomerdag zo maar op vallen: een clubje boerenzwaluwen, vol in de zon, lekker in de luwte, heerlijk kwetterend met elkaar. Benut dit momentum direct, want een boerenzwaluw ‘zonnegroet’ duurt meestal maar enkele minuten. Dan moeten er weer muggen, vliegen, dazen enz. worden gevangen. Ik snap wel waarom ze elk najaar de reis naar Afrika aanvaarden. Natuurlijk nemen elk najaar met het dalen van de temperatuur de insectenaantallen in Nederland hard af. Maar ik denk dat boerenzwaluwen daarnaast de zonnewarmte niet kunnen missen. Want ook in Afrika zijn ze zonaanbidders gebleken⁵. Zou dit hun lijflied kunnen zijn?

Here comes the sun, doo-doo-doo-doo, here comes the sun
And I say it's all right⁶

^{Foto's: Jouke Altenburg}