Hobby?

… heb ik tijdens het broedseizoen vaak zicht op een groepje foeragerende boerenzwaluwen. Ze broeden in de paardenstal van onze achterburen. Luid kwetterend proberen ze hun dagelijks maaltje aan vliegen, muggen, juffertjes en dazen te vangen. Ze jagen ook achter elkaar aan, halen de paarband aan, of proberen te stoken in de relatie van een ander koppel.

Tenminste, dat stel ik me zo voor. In elk geval is het altijd een groot genoegen om ernaar te kijken en te luisteren. Naast de heerlijk kwetterende zang kun je af en toe nog wat anders horen: luide uitroepen, schelden zelfs. Niet alleen naar elkaar. Gelukkig maken de zwaluwen zelf duidelijk waar ik alert op moet zijn.

‘Pt-pt-ptsjing’ klinkt het herhaald en meervoudig in koor. Door ervaring wijs geworden, weet ik dat dit ‘boerenzwaluws’ is voor ‘predator-alarm’. Dat kan een ekster of kat in de buurt van de broedstal zijn. In mijn omgeving betreft het vaak een overvliegende sperwer, soms een torenvalk of havik. Boerenzwaluwen zijn geweldig wendbare vliegers, maar vooral net uitgevlogen jongen moeten oppassen voor deze behendige jagers.

Sperwers slaan doorgaans vanuit de dekking met een korte sprint toe. Maar maakt een boerenzwaluw één of meermalen ‘een haak’ in de lucht, dan heeft een sperwer geen schijn van kans. Hij/zij is dan al lang ‘uit de bocht gevlogen’.

Een ontdekte roofvogel krijgt trouwens te maken met behoorlijk wat gedoe. De hele kluit boerenzwaluwen achtervolgt hem/haar met veel kabaal. Sommige exemplaren maken, zorgvuldig van achteren, luid roepend diverse ‘aanvalsvluchten’. Uit onderzoek blijkt dat dit ‘roofvogeltje pesten’ niet bepaald een ongevaarlijke bezigheid is (Turner 2006). Voor een boomvalk (Engelse naam: hobby) tappen boerenzwaluwen echter uit een ander vaatje.

Klinkt er uit een groepje boerenzwaluwen een fel, slepend en herhaald ‘tsjoe-liep’? Vallen de spreeuwen in met een venijnig ‘tzing tzing’? Verstommen plotsklaps alle andere zangvogelgeluiden? Dan is het zaak snel omhoog te kijken en een 360 graden scan te maken. Met een beetje geluk zie je boven je hoofd traag een sikkelvormig silhouet met lange, slanke vleugels cirkelen, dan wel met zwiepende vleugelslagen vaart maken. Of in een soort druppelvorm op hoge snelheid in duikvlucht naar beneden knallen. Een boomvalk (hobby) dus.

Boomvalken zijn geduchte vogeljagers waar boerenzwaluwen, naar mijn waarneming, een aparte alarmroep voor hebben. Blijkens de plotsklaps invallende stilte wordt die vocale waarschuwing ook door andere zangvogels zoals huismussen begrepen (Birkhead, 2013). Daar hebben de genoemde soorten alle reden toe, vooral hun net uitgevlogen jongen. Met de veldleeuwerik behoren zij, volgens voedselonderzoek van Rob Bijlsma (1993), tot de ‘favoriete’ prooisoorten van de boomvalk.

In de zomermaanden is de boomvalk met zijn bezoeken aan het luchtruim van mijn achterburen misschien wel een relevante factor in ons boerenzwaluwonderzoek. Toch blijft elke keer dat ik er eentje zie puur genieten.

…van deze blog is nog niet beantwoord. Wat is dat wekelijks boerenzwaluwnesten controleren en kleurringen fotograferen, om vogels aan nesten en partners te koppelen, en met een bijbehorende administratie van vele uren? Om nog maar te zwijgen van het uitwerken van gegevens voor een presentatie of artikel. Is het hobby? Is het werk? Voor mij is het geen van beide: het is een deel van mijzelf.

Lees meer over de boomvalk

• op vogelbescherming.nl/boomvalk
• op sovon.nl
• op werkgroeproofvogels.nl

Bronvermelding

• Birkhead T. 2013. De zintuigen van vogels. De Bezige Bij, Amsterdam.
• Bijlsma R.G. 1993. Ecologische atlas van de Nederlandse roofvogels. Schuyt & Co, Haarlem.
• Turner A. 2006. The Barn Swallow. T&AD Poyser, Londen.