Gevaarlijke verleidingskleuren

Opvallend gekleurd zijn brengt voor vogels een risico met zich mee: je valt nogal op bij roofdieren. Alle risico’s ten spijt zijn veel vogelmannen toch buitengewoon bont uitgedost, want dan krijgen ze tenminste een vrouwtje. Die kleuren helpen vogelvrouwen namelijk om de beste partner te herkennen. En dat betekent meer nakomelingen op de lange termijn: essentieel in de natuur.

U ziet misschien bij veel vogels helemaal geen verschil in kleur: pimpelmezen hebben allemaal een geel buikje en een blauw petje. Een vrouwtjesmees daarentegen ontdekt grote verschillen tussen allerlei tinten geel en blauw. Daarbij ziet ze ook nog kleuren die wij niet zien, bijvoorbeeld ultraviolet in het petje. Hoe intenser de kleuren, hoe fitter het mannetje en hoe sterker de toekomstige kuikens.

Een intense kleur zegt een vogelvrouwtje eigenlijk twee dingen. Ten eerste dat het mannetje gezond is en goed doorvoed. Want oude, zieke of ondervoede vogels zijn valer van kleur. Hij kan dus goed voedsel zoeken of heeft een puik territorium en de kans is groot dat hij ook genoeg eten zal aandragen voor haar en haar kuikens.

Ten tweede kan dat mannetje roofdieren ontlopen, ondanks zijn bizar felle kleuren, dus hij moet wel sterk zijn, of snel, of een andere truc achter de hand hebben om zo te overleven. 'Zelfs zo overleef jij? Dan moet je wel fit zijn', redeneert het vrouwtje. Fit betekent hier trouwens niet 'vaak gesport', maar fit betekent hier: 'het best aangepast aan de omgeving'.

Het zijn niet altijd de veren, waarin de kleur zit die aan de vrouwen verraadt hoe fit een man is (een 'eerlijk signaal' in vaktermen).  Bij (wilde) hanen is het de felrode kleur van de kam. Interessant: die rode kam heeft, naast een beetje opvallendheid, een geheel eigen kostenpost. De haan heeft er veel testosteron voor nodig en die hoeveelheid onderdrukt het immuunsysteem. Om dan toch niet ziek te worden, moet je flink fit zijn.

Bij de blauwvoetgent zit de aantrekkelijkheid voor de vrouw ook niet in de veren, maar u raadt het al: in de voeten. Hoe blauwer, hoe beter en de man loopt er dan ook flink mee de stampen en te flaneren. Wat zijn ze mooi.

Sommige vogels doen er nog een schepje bovenop, die hebben niet alleen felle kleuren, maar ook ornamenten om die kleuren te benadrukken. Bijvoorbeeld een lange staart, een kraag, een kroon op de kop, of ze doen er een dans bij.

Een bekend voorbeeld is de pauw. Een mannetje pauw heeft niet alleen veel kleuren, hij laat ze ook nog eens zien met een enorme, waaierachtige staart, waarmee hij amper kan vliegen. Niet voor niets dat die staart er na het broedseizoen snel weer af gaat. Wat een opluchting moet dat zijn.

Of wat denkt u van die keurige krul in de staart van de wilde eendenman? Minder uitbundig, maar geen vrouw kijkt naar je om met een fletsgroene kop en gebrek aan krul.

Vogelvrouwen vallen dus -met goede redenen- voor mannen met intense kleuren en ornamenten. Fel gekleurde mannetjes krijgen daarom meer jongen, die ook weer (een voorkeur voor) intense kleuren hebben en zo worden de kleuren en patronen steeds exotischer en de staarten steeds langer. En dat hele proces heet in de biologiehandboeken seksuele selectie, met als grondlegger niemand minder dan Charles Darwin.

Mocht u bij het wandelen of fietsen wel eens lekker vogelen, kijk dan bewust naar het verschil tussen de mannetjes en vrouwtjes. En probeer te bedenken of die kleur nou ergens bij helpt (jagen, verstoppen), of gewoon een gekke voorkeur van het vrouwtje is.