Eendenkuikens uitgeteld

Weer even terug naar waar het allemaal mee begon. De wilde eend kreeg zijn eigen jaar omdat in de afgelopen 25 jaar een derde van de populatie verdween uit Nederland. Een kuikenstudie dit jaar moet belangrijke informatie opleveren over de oorzaak hiervan. Uit eerder onderzoek in 2015 bleek namelijk al dat de overleving van kuikens bepalend zou kunnen zijn voor de achteruitgang van de wilde eend. Om te weten of dat werkelijk zo is, zijn dit jaar in heel Nederland de eendenkuikens geteld.

Het was een bijzonder broedseizoen voor de wilde eend. Het begon warm en droog, kwam in het begin van de zomer in wisselvalliger vaarwater terecht en eindigde in augustus met extreme hitte en wederom droogte. Het vele mooi weer was in ieder geval gunstig voor de waarnemers. Er zijn meer dan 11.000 waarnemingen van wilde eend, krakeend en soepeend doorgegeven. Beide laatste soorten doen in het kielzog van de wilde eend ook mee. En vooral de waarnemingen van de krakeend zijn interessant, omdat het met deze eend, die veel op de wilde eend lijkt, juist wél goed gaat.

Een belangrijk doel van het project was om zicht te krijgen op de overleving van de kuikens. Hoeveel kuikens leven nog na bepaalde tijd? Uit de meldingen op kuikenteller.org is al een eerste indruk te krijgen. En er valt iets geks op. De eendengezinnen (tomen) blijken het grootst als de kuikens het jongst zijn; dat is logisch. Als de kuikens net uit het ei komen, zijn ze er allemaal nog. Dan volgt een gevaarlijke periode. Naarmate de kuikens ouder worden, sneuvelen er steeds meer, bijvoorbeeld doordat ze opgegeten worden door een reiger, rat of snoek of door ziektes of voedselgebrek. Naarmate de kuikens ouder worden, neemt de omvang van de toom dus af.

Maar bij een leeftijd van ongeveer zes weken neemt de gemiddelde toomgrootte toch weer toe, wat gek is. Hier kan echter een biologische verklaring voor zijn. Grotere tomen kunnen wellicht beter weerstand bieden tegen de vijandige omgeving en houden het daardoor langer vol. Maar het kan ook zijn dat grotere tomen van wat oudere eenden iets meer in het oog springen en daarom meer doorgegeven worden door waarnemers. Interessant!

Om iets te kunnen zeggen over de ontwikkeling van de aantallen wilde eenden, worden alle gegevens die zijn verzameld samengebracht in een model dat veranderingen in de populatie zo goed mogelijk beschrijft. Dit geeft een onderbouwde inschatting over wat het sterkst bijdraagt aan een stabiele populatie van de wilde eend. Denk aan legselgrootte, overleving van de kuikens, of het aantal tweede legsels.

Op basis van de informatie die het populatiemodel oplevert, kan de bescherming verbeterd worden. Zodra we immers weten waar de wilde eend het meest last van heeft, kunnen daar gericht maatregelen tegen worden genomen. Dit najaar zijn onderzoekers van Sovon druk bezig met het maken van het populatiemodel. Op de landelijke dag van Sovon, Vogelbescherming en NOU, op 28 november in Ede, worden de eerste resultaten gepresenteerd.  

Tevens was het Jaar van de Wilde Eend de aanleiding voor een kritisch artikel in de NRC, dat gaat over het feit dat het slecht gaat met deze soort maar dat hij toch bejaagbaar is. Dit resulteerde zelfs in Kamervragen aan de Minister van LNV. Hiermee is de discussie over de status van de wilde eend als jachtwild aangezwengeld.

Het Jaar van de Wilde Eend wordt mede mogelijk gemaakt door het Jaap van Duijn Vogelfonds en de Stichting Betty Wiegman Fonds.