De violiste die met vogels ging leven

Toch klopt het plaatje. Howard (1894-1973) was een zeldzaam en verbijsterend talent. Ze had een gretige belangstelling in, en liefde voor de vogels rond haar cottage. Die liefde bleek wederzijds. Koolmezen, pimpels en roodborsten kwamen bij haar uit de hand eten en in de holte van haar elleboog rusten; ’s avonds sliepen ze in de veilige geborgenheid van Howards huis, waar zomer en winter de ramen open stonden.

De violiste was een scherp waarneemster. In de loop van het tweede deel van haar leven begon ze nauwgezet de karakters en levens van ‘haar’ vogels te noteren. Ze beschreef ze als persoonlijkheden die gedreven werden door emoties en intelligentie. In de wetenschap was dat indertijd not done – en dat is het vaak nóg niet. Howard was een pionier; haar ‘deelnemende’ onderzoekswijze, in plaats van de puur waarnemende – vaak in laboratoriumsituaties – heeft uiteindelijk navolging gevonden en levert belangrijke inzichten op.

Het boek is vermakelijk en onderhoudend. Howard heeft een vlotte pen en ze geeft ongelooflijke inkijkjes in de privé-levens van haar kostgangers. Want dat zijn het; niets menselijks is de tuinvogel vreemd – ook hier gaat de liefde door de maag. Koolmezen, pimpels en vinken zijn voortdurend aan het bedelen om kaas of nootjes. Pinda’s staan met stip op de eerste plaats.

Kaalkop de mees rukte van boven aan het laken en wrong zich eronder tot hij bij mijn haar was. Hij begon er woedend aan te rukken; de andere mezen pikten in het laken dat over mijn gezicht lag, om te proberen het weg te krijgen. Zo word ik door mijn vogels mishandeld als ik geen kaas of noten meer heb, wat een enkele keer kan voorkomen. Als ze denken dat er nog pinda’s zijn weigeren ze elk ander voedsel.

De eerste 220 pagina’s beschrijven dit soort ervaringen en waarnemingen, gevolgd door Howards uitleg van de betekenis. Je zou haar kunnen beschuldigen van antropomorfisme, wat ook vaak gebeurd is, maar dan doe je haar beslist te kort. Ze geeft haar vrienden/onderzoeksobjecten weliswaar namen, maar puur op grond van een bijzonder kenmerk. En ze beargumenteert waarom ze tot de conclusie is gekomen dat vogels zeer verschillende karakters hebben, hun hersenen gebruiken om problemen op te lossen en spelletjes bedenken om plezier te maken.

Het tweede deel van het boek gaat uitgebreid in op de zang van een dikke dertig bekende vogels. Hier komt de musicus naar voren, want Howard geeft echt betekenis aan de diverse aspecten van een vogellied. Ze verbindt de zang ook steeds met de emotie van de vogel en de omstandigheden waarin gezongen wordt.

De Nederlandse heruitgave van Vogels als huisgenoten is voorzien van een voorwoord van de filosofe Eva Meijer die een roman over het leven van Len Howard schreef. Ze benadrukt dat Howard pionierswerk heeft verricht. Bijna zeventig jaar geleden was Birds as Individuals direct een bestseller. Maar de schrijfster werd al kort na haar dood vergeten. Uitgeverij Cossee en Eva Meijer brachten haar weer voor het voetlicht. Een verleidelijk boek voor iedereen die graag écht vriendjes wil worden met de eigen tuinvogels.