De Red List 2023 van BirdLife: grote zorgen, maar ook hoop

BirdLife International – de koepelorganisatie waar ook Vogelbescherming deel van uitmaakt – is verantwoordelijk voor het opstellen van de internationale Red List van vogels van de IUCN (International Union for Conservation of Nature). BirdLife beoordeelt daarvoor de mondiale status van alle circa 11.000 bekende vogelsoorten. Gaat het goed of slecht met vogels.

Sinds 1988 is er zevenmaal een Red List vastgesteld, eind 2024 zal de achtste verschijnen. Jaarlijks vinden er gedeeltelijke updates plaats: recent zijn ongeveer 500 vogelsoorten opnieuw beoordeeld. Hiervan zijn meer dan 200 toegewezen aan hogere of lagere categorieën van bedreiging.

De verwoesting van ons leefgebied en dat van vogels blijkt nog steeds in volle gang. Uit de nieuwe actualisatie van de Red List van 2023 van IUCN en BirdLife International blijkt dat we vogels op wereldschaal in een ongekend tempo verliezen. Maar liefst 13% van alle vogelsoorten is op enigerlei wijze bedreigd in hun voortbestaan. Eén op de acht vogelsoorten ongeveer.

Hoopvol is echter de inzet van lokale gemeenschappen op allerlei plekken op de wereld waar natuurbeschermingsprojecten in gang zijn gezet, zo weet BirdLife te melden. The 2023 Red List update reveals hope for birds in crisis - BirdLife International. Dankzij hun geweldige inspanningen is het bijvoorbeeld gelukt om drie soorten Aziatische ooievaars beter te beschermen, waardoor zij in een lichtere bedreigingscategorie konden worden geplaatst. Het gaat om de Indische maraboe, de Javaanse maraboe en de Indische nimmerzat.

Een ander succesverhaal betreft de Hawaii-karekiet, die nu binnen de onderverdeling van de IUCN in een minder zware categorie valt van Ernstig bedreigd naar Bedreigd. Andere typische soorten van Hawaii vertellen helaas een ander verhaal. Door stijgende temperaturen, invasieve, uitheemse soorten en ziekten werden twee soorten honingkruipers – verplaatst van de categorie Kwetsbaar naar Bedreigd. Op Juan Fernandez, een eiland voor de kust van Chili lijdt de Juan-Fernandez meestiran, die alleen hier voorkomt, zwaar onder de gevolgen invasieve, uitheemse soorten en het verdwijnen van inheemse planten en is hij verhuisd naar de zwaardere categorie Bedreigd.

Soorten die slechts op één of enkele eilanden voorkomen (‘endemisch’) zijn uiterst kwetsbaar, maar niet de enige vogelsoorten die het moeilijk hebben. De citroenkeeltoekan uit Zuid-Amerika onder andere is enorm in aantal afgenomen en gedegradeerd van Minst Zorgelijk naar Bijna Bedreigd, als gevolg van het aanhoudend verlies van zijn leefgebied (bos). Hetzelfde lot is de palmkaketoe beschoren, door gebrek aan nestplaatsen (oude bomen met holen) en zijn populariteit als kooivogel, waardoor er veel worden weggevangen.

In Zuidoost-Azië is het verdwijnen van laaglandbossen een probleem voor veel vogelsoorten, waardoor bijvoorbeeld de bruinrugtrogon nu op de lijst staat als Kwetsbaar. De grote trap uit Europa en Azië is nu gekwalificeerd als Bedreigd, was voorheen Kwetsbaar.