De fotohutten van Bence Máté

Toen ik begon met vogels kijken, bestonden er nog niet veel vogelkijkhutten. De meest bekende hutten die we wel bezochten, waren die in de Oostvaardersplassen, die naar onze mening op de verkeerde plaats stonden met weinig vogels direct voor de hut en altijd slechte lichtomstandigheden. Er was nooit iets te zien, laat staan te fotograferen.

Hoe anders is het nu, waarbij je elke soort bijna op bestelling vanuit een fotohut kan fotograferen. Is het niet in Nederland, dan wel in het buitenland. Waren vissende ijsvogels en drinkende groene spechten vroeger ondenkbaar voor de ‘amateurfotograaf’, tegenwoordig is een dagje uit naar de ‘hutten van Han’ voldoende voor harddisks vol aan prachtige foto’s van deze en vele andere soorten.

Het begon allemaal eind vorige eeuw in Hongarije bij de nu wereldberoemde natuurfotograaf Bence Máté . In zijn vroege tienerjaren werd hij al gegrepen door het fotografeervirus. Maar achter het ijzeren gordijn was toegang tot telelenzen met meer mm’s beperkt. Bence bedacht de next-best-thing, dan maar een schuilhut met een drinkvijver maken en hierin vele uren verblijven, gedreven door de passie voor vogels en fotograferen.

Bence werd steeds bedrevener in zowel het maken van schuilhutten waar vogels vlak bij kwamen, als in het fotograferen zelf en het duurde niet lang of de foto’s die hij vanuit zijn hutten maakte wonnen prijzen bij internationale fotowedstrijden. In 2002, op 15-jarige leeftijd, won Bence voor de eerste keer de ‘Young Wildlife Photographer of The Year’ in Hongarije, twee jaar later won hij zijn eerste prijs op het prestigieuze ‘BBC Wildlife Photographer of the Year’, ook in de categorie jeugd. Daarna bleven prijzen voor zijn foto’s tot op de dag vandaag binnenstromen uit elke denkbare fotowedstrijd.

Ondertussen bleek Bence ook een voorliefde voor innovatie te hebben. Een daarvan was de sleutel tot de miljoenen-business die huttenfotografie vandaag de dag wereldwijd is: het gebruik van eenrichtingsglas, waardoor je als fotograaf onzichtbaar voor vogels en dieren bent. Vogel- en zoogdierenfotografie is daarna nooit meer hetzelfde geweest.

De volgende innovatie was het verhuren van zijn hutten. Waren veel fotografen in het verleden zeer behoudend met het delen van hun geheimen en fotografielocaties, Bence leek het een goed idee om zijn hutten te verhuren en zo van zijn uit de hand gelopen hobby een beroep te maken. Beter verhuren dan dat hij af en toe fotografen uit zijn hutten moest plukken die zich illegaal toegang hadden verschaft.

Niet lang nadat Bence’s farm, zoals de locatie in de fotografen-volksmond wordt genoemd, in gebruik werd genomen, was ik er al te gast. Je verbleef en sliep in de ‘farm’ zelf en in een straal van een paar kilometer bevonden zich de fotohutten. Hoofdzakelijk drinkvijverhutten, waarbij het een komen en gaan was van vogels die dorst hadden. Dagen met 30-40 soorten die kwamen drinken waren geen uitzondering, inclusief soorten waar ik toen van droomde om ze voor de lens te krijgen, zoals appelvink, geelgors, zomertortel, fluiter en grote lijster. En als je geluk had kwam de hoofdprijs langs, een havik of zwarte specht.

Ook stonden er speciale hutten in en rond de tuin, inclusief een uitkijktoren, voor soorten als bijeneter, scharrelaar, hop en steenuil. Je voelt je net een kind in de speelgoedwinkel als je dagen met zulke vogels op enkele meters afstand mag doorbrengen.

Een van de redenen dat er veel verschillende vogels in grote getalen te fotograferen zijn is dat het gelegen is naast het Kiskunsági Nationaal Park, een groot moerasgebied met grote visvijvers aan de randen, midden in de laatste stukken ongerepte steppes van Hongarije. Hier is zelfs nog ruimte voor de bedreigde keizerarend en sakervalk.

Zelf heb ik een haat-liefde verhouding met fotohutten. Niet alleen móet ik na een paar dagen volcontinue in hutten gezeten te hebben er toch even uit. Zelfs bij de hutten in Hongarije vind ik het een verademing om af en toe in de omgeving te kunnen wandelen met camera in de hand. Bence Máté vindt het geen probleem om dagenlang non-stop in een hut te zitten wachten tot het moment hij de foto kan maken die hij in zijn hoofd heeft. Met vele fotoprijzen als gevolg.

Maar het komt ook doordat veel fotohutten in de rest van wereld niet zo goed zijn als de hutten ontworpen door Bence. Als je weet hoe goed het kan zijn, vallen andere hutten dan die van de meester soms zwaar tegen. Slechte lichtomstandigheden, een onrustige achtergrond, vuil op en rond het water, slechte zitomstandigheden of soms gewoon geen vogels die voor de hut komen. Zaken die in Hongarije ondenkbaar zijn. Vandaar dat veel fotografen meerdere keren terugkomen om zich onder te dompelen in een fotografeerfestijn.

Afgelopen voorjaar ben ik zelf ook voor de derde keer langs geweest, terwijl ik nog lang niet klaar was met het uitzoeken en bewerken van mijn tweede bezoek enkele jaren daarvoor.

Elke keer kijk ik weer mijn ogen uit wat er nu weer is veranderd en bijgebouwd. De twee unieke onderwaterhutten, waar je op waterhoogte water- en moerasvogels, zoals zwarte ooievaar, kwak, beide zilverreigers, ral- en purperreiger en sinds enkele jaren ook otters, kunt fotograferen (zelfs ’s nachts!) stonden er nog steeds. Ik heb er weer menig uur in doorgebracht met genoeg foto’s om de rest van mijn leven te bewerken.

Een nieuwe drinkvijver voor boerenzwaluwen achter de lodge werd gelijk mijn nieuwe favoriete hut, vooral met tegenlicht kon je spectaculaire foto’s van de boerenzwaluwen maken. Een populatie grondeekhoorns op het terrein viel ook op. Deze waren overkomen van het vliegveld van Boedapest, waar ze volgens de autoriteiten ‘overlast’ bezorgden en waarvoor een alternatief onderkomen nodig was om ze te redden van wat anders hun ondergang was geworden.

Nog indrukwekkender was dat Bence al enkele jaren druk bezig was om de omgeving rond zijn ‘farm’ te rewilden, de reden ook dat de grondeekhoorns hier hun onderkomen kregen. Het liefst door het opkopen van stukken land rond zijn eigen grond, uit de inkomsten van de fotografen die hier komen fotograferen, en dat weer om te zetten in oorspronkelijk steppelandschap. Want ondanks de mooie ongerepte omgeving zijn ook hier de aantallen vogels in de loop van de jaren minder geworden. Vooral in het bos en in de agrarische gebieden was dat merkbaar. Vogels kunnen alle hulp goed gebruiken, ook van vogelfotografen.

Het volgende blog gaat over een fotografeervakantie in eigen land, met buitenlandse vogelvrienden.