De bizarre snaveltjes van de prachtvinken

Het begon in zijn jeugd, bij vogels in een volière. Maar al snel kwam Jelmer Huisman erachter dat de door hemzelf gekweekte zebravink waar hij zoveel plezier aan beleefde, maar één van de in totaal 145 soorten prachtvinken was. “Ze zijn inderdaad vooral bekend als kooivogels. Toch wordt twee derde van de verschillende soorten prachtvinken helemaal niet gehouden. En zeker van al die in het wild levende prachtvinken bleek geen volledig overzicht te bestaan. Als liefhebber ben ik daarom begonnen aan een complete verzameling in tekst en vooral in beeld van alle soorten prachtvinken.”

En dat heeft Huisman geweten. “Het was met name een klus om foto’s van in totaal 300 fotografen te verzamelen van alle soorten prachtvinken in het wild. Van slechts één soort is dat niet gelukt. De zwartmaskerastrilde is al sinds 1950 niet meer in het wild gezien. Waarschijnlijk leeft er nog een populatie in de moerassen van de Democratische Republiek Congo, maar daar ga je vanwege de politieke situatie niet ‘eventjes’ naartoe om vogels te fotograferen. Van deze soort heb ik dus een foto van een balg, een geprepareerde dode vogel, in het boek op moeten nemen.”

De vele foto’s van kuikens die ook in het boek staan komen overigens ook niet uit het wild, benadrukt Huisman. “Ik ben geen voorstander van nestfotografie, dus de foto’s van nestjongen komen bijna allemaal uit gevangenschap.” Toch had Huisman wel een goede reden om de foto’s van die nestjongen in het boek op te nemen. “De bektekening van de jongen is één van de bijzonderheden van deze familie. Het zijn met recht prachtkuikentjes.

Op de rand van de snavel hebben ze de meest bizarre versiersels, tot de fluorescerende blauwe knopjes van de Gould amadine of de driekleur papegaaiamadine aan toe. Mogelijk zijn die in de evolutie ontstaan als antwoord op broedparasieten. Er zijn verschillende vogelsoorten die als een soort koekoekjes hun eieren dumpen in de nesten van prachtvinken. Die parasieten ontwikkelen zelf óók speciale versiersels rond hun snavel. Het is met recht een soort wapenwedloop geworden, tussen parasieten en waardvogels, om de ouders duidelijk te maken dat ze het voedsel in het goede snaveltje moeten stoppen.”

Ook al begon zijn liefde voor de prachtvinken bij gekooide vogels, Huisman wil toch het houden van deze dieren niet stimuleren. “Ik heb weliswaar de maten van de pootjes en daarmee ook de maten van de ringen bij iedere soort aangegeven, maar dat is vooral omdat ik een compleet overzichtswerk heb willen maken. Het zal ook in het Engels worden uitgegeven, dus als onderzoekers in bijvoorbeeld Indonesië onderzoek aan deze vogels willen doen, dan kunnen ze in mijn boek lezen welke ringen ze mee moeten brengen.”

Zijn ontmoediging om prachtvinken te houden kent een duidelijke uitzondering. “In het noorden van Australië is een fokstation voor Gould amadines. Dat is een soort die ernstig bedreigd wordt door vernietiging van het leefgebied, dus door toedoen van de mens. In dat geval is het volgens mij te rechtvaardigen dat het Save the Gouldian Fund een populatie in gevangenschap houdt, waar vanuit regelmatig vogels in het wild worden uitgezet.”

Op verschillende soorten in het boek is Huisman extra trots. “De foto van de bergrietvink is bijvoorbeeld écht uniek. Die soort leeft in de bergen bij Port Moresby, op Papoea-Nieuw-Guinea. Om in dit gebied van voormalige koppensnellers onderzoek te kunnen doen, moet je nog steeds toestemming hebben van de lokale bevolking. Krystof Zyskowski van het Yale Peabody Museum kreeg die toestemming en ik ben hem heel dankbaar dat ik de enige foto’s die van deze soort in het wild bestaan van hem mocht gebruiken.”

Zijn persoonlijke favoriet is de koningspapegaaiamadine. Huisman beaamt dat het, net als de meeste prachtvinken, niet echt een subtiel getekend diertje is. Het blauw en het rood spat van de vogel af!  “Maar schoonheid is erg subjectief, toch? Ik vind vooral de evolutie van de snavels van deze en vergelijkbare soorten interessant. Het zijn bijna ‘Darwinvinken’, zoals hun snavelvorm is meegeëvolueerd met hun voedselvoorkeur.”

Meer informatie over het boek Prachtvinken van de wereld staat op de site van Jelmer Huisman.