Boekentip: Een gruttoparadijs

Natuurjournalist Halbe Hettema volgde de grutto decennialang, en schreef een boek over het kleine buurtschap Idzega. Hij sprak met boeren, vrijwilligers, onderzoekers: allemaal bevlogen weidevogelbeschermers. Door hun verhalen ontstaat niet alleen een goed beeld over de situatie in Idzega, maar ook over hoe het de grutto in het algemeen vergaat (slecht) en wat daarvan de oorzaken zijn.

Boer Klaas Oevering komt aan het woord: hij is een van de pioniers. Met gebiedscoördinatoren Evert Terpstra en Syste Terpstra (geen familie van elkaar) is hij grondlegger van de Skriezekrite Idzega. Hij boert vol overtuiging met de natuur en vindt het volkomen vanzelfsprekend dat er bloemen en kruiden groeien op zijn land en niet alleen maar turbogras. Hoe geschikt zijn land ook is voor weidevogels, ook bij hem worden er soms geen of niet genoeg kuikens groot. Het weer, predatie en toeval spelen een belangrijke rol.

Samenwerking is de sleutel voor succesvol weidevogelbeheer. Boeren, vogelwachters, jagers en natuurbeheerders zijn betrokken, net als het waterschap. Water is een belangrijke bepalende factor. De grond moet voldoende drassig zijn zodat een grutto met zijn lange snavel wormen eruit kan trekken. Daarnaast zorgt een hoger waterpeil voor meer variatie in de grassoorten die er kunnen groeien en zo op insecten die er leven, voedsel voor weidevogelkuikens.

In een weiland van weidevogelboer Sjirk Reijenga werd in 2016 het vogelvriendelijke zuivelmerk Weide Weelde gelanceerd. Vogelbescherming was als kennispartner en promotor nauw betrokken bij de introductie van het merk. Inmiddels heet het Noordertrots (kijk op zuivelwijzer.nl voor de verkooppunten), en twaalf boeren uit het noorden van het land doen mee, waarvan vier uit Idzega: Sjirk en Jelle Reijenga, Jelle Osinga en Jelle Zeilstra. Ze doen allemaal aan weidevogelbeheer en krijgen daarvoor een halve tot een hele cent per liter meer. Twee cent per pak gaat naar een fonds dat weidevogelprojecten van de boeren steunt.

Idzega is een van de gebieden die goed passen in de ideeën van het Aanvalsplan Grutto, een initiatief van onder anderen Pieter Winsemius en Vogelbescherming. Het Aanvalsplan gaat uit van weidevogelgebieden van minimaal 1000 hectare, waarvan 200 hectare natuurreservaat. In Idzega zijn dertig boeren op 1800 hectare, en twee weidevogelreservaten van Staatsbosbeheer. Het idee is dat het voor boeren aantrekkelijk wordt om aan weidevogelbeheer te gaan doen, onder meer door een hogere melkprijs, lagere rente van de bank, lagere lasten voor waterbeheer en zekerheid voor een langere termijn.

Meer dan honderd mensen spannen zich in Idzega al jaren intensief in voor de grutto, tureluur en kievit. Dan is het een wrange conclusie die trekvogelonderzoeker Theunis Piersma en Egbert van der Velde, weidevogelonderzoeker in Idzega moeten trekken: het is niet genoeg. Ook bij heel veel inzet hoeft het nog steeds niet goed te gaan met de grutto. De omvang is te klein; het gangbare boerenland is te groot. Als we de grutto voor ons land willen behouden is een systeemverandering nodig, ‘een soort landbouw waarin al het bodemleven samen met mooie mest zorgt voor hoge productiviteit. Waar regenwormen zorgen voor sponzige bodems die bestand zijn tegen zowel droogte als wateroverlast. Waar bovendien de variatie aan kruiden en gras en de afwezigheid van gif zorgt voor een rijk insectenleven en voor gezonde koeien en mensen’. Laat Idzega dus vooral een voorbeeld zijn voor velen.