Veel te weinig jonge grutto’s in 2024

Sinds 2012 doen de Rijksuniversiteit Groningen en Sovon Vogelonderzoek Nederland, geholpen door tientallen vrijwilligers onder leiding van gruttokenner Gerrit Gerritsen, onderzoek naar het broedsucces van de in Nederland broedende grutto’s. Hiervoor worden na het broedseizoen grutto’s geteld en uitgesplitst naar jong en volwassen; ook wordt het aantal geringde grutto’s geteld. Omdat bekend is hoeveel jonge grutto’s in het voorjaar worden voorzien van kleurringen voor onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen, kan met tellingen van juveniele vogels mét en zonder ringen een schatting gemaakt worden van het uitvliegsucces. Dit resulteert in een jaarlijkse schatting van het aantal jonge grutto’s dat ‘vliegvlug’ is geworden.

Het aantal van ongeveer 4000 grootgebrachte jonge grutto’s is laag en duidelijk onder het gemiddelde. Dit is teleurstellend, omdat de jaren 2021 t/m 2023 wat beter waren en de jongenproductie vorig jaar mogelijk voldoende was om de huidige populatie in stand te houden. Naar schatting broeden er nog 26.000 – 27.000 broedparen van de grutto in Nederland. Om de populatie op dat peil te houden, zouden er drie keer zoveel jongen groot moeten worden als nu is gebeurd.

Geen broedseizoen is hetzelfde bij weidevogels, zo blijkt maar weer. Zo was het voorjaar van 2024 bijzonder nat en koud. Regen zorgt voor onderkoeling van kuikens en voor minder beschikbare insecten, waardoor kuikens eerder sterven. Gruttokuikens leven in de eerste weken na het uitkomen immers vooral van insecten, en die moeten ruim voorradig zijn.

Ook waren er weinig veldmuizen in veel gebieden, waardoor er dit jaar meer predatie was op eieren en jonge weidevogels door muizeneters zoals marterachtigen en roofvogels. Het is overigens een bekend verschijnsel dat predatiedruk op steltlopers als de grutto schommelt van jaar op jaar. Volgend jaar zou wel eens een goed muizenjaar kunnen zijn en dan zal de predatiedruk op weidevogels ook lager zijn.

Afgezien van deze jaareffecten eist ook het intensieve agrarische gebruik van grote delen van het grasland voortdurend zijn tol. De overlevingskansen voor jonge grutto’s zijn in bijna alle jaren en in veel gebieden te laag. Natte graslanden met bloemen en kruiden waar kuikens makkelijk veel voedsel vinden, zijn schaars en liggen versnipperd in het landschap. Ook vallen er nog steeds veel slachtoffers bij het maaien. Of kort daarna, omdat kuikens geen voedsel en dekking meer kunnen vinden en daardoor veel kwetsbaarder worden voor predatie.

De lage reproductie van grutto’s is tekenend voor de zorgelijke toestand van de populatie grutto’s en andere weidevogels. Het heeft er toe geleid dat de Europese Commissie een zogenoemde ‘inbreukprocedure’ is begonnen, omdat Nederland zich niet houdt aan de verplichtingen van de Vogelrichtlijn. Die vereisen dat ons land de nodige maatregelen treft om de achteruitgang te stoppen en populaties van de grutto en andere weidevogels te herstellen tot een gezond niveau. Dat betekent onder meer dat de broedgebieden goed beschermd moeten worden en dat een deel daarvan als Natura 2000-gebied wordt aangewezen.

Een groot deel van de populaties weidevogels leeft in boerenland. Boeren kunnen daarom een belangrijke bijdrage leveren aan het creëren van goed leefgebied. Gelukkig zijn er tal van boeren die aan weidevogelbeheer doen of deze ambitie hebben, maar het schort voor hen nog altijd aan een goed verdienmodel. Het Aanvalsplan Grutto biedt daarvoor de handvatten. Daarnaast moet het Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb) marktconform en doelgericht zijn, maar bovendien ook langjarig inzetbaar zijn. Dit geeft boeren op lange termijn zekerheid.

Bron: Schekkerman H., Gerritsen G.J. & Hooijmeijer J. 2024. Jonge Grutto’s in Nederland in 2024: een aantalsschatting op basis van kleurringdichtheden. Sovon-rapport 2024/76. Sovon Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen. Download het hier.