Navigatie overslaan
Oeverzwaluw / Elwin van der Kolk

Oeverzwaluw

Sand Martin, Riparia riparia - Zwaluwen (Hirundinidae)

Oeverzwaluwen zijn kenmerkende vogels van open terreinen met zoet water (bijvoorbeeld rivieren). Het broedgebied moet aan twee belangrijke voorwaarden voldoen: er moet een kale zandige of lemige steilwand zijn (waarin de nestholen uitgegraven kunnen worden) en er moeten flink wat muggen of andere insecten rondvliegen. De winter brengen zij door in Afrika.

Oeverzwaluw / Agami

Herkenning

De bovendelen zijn bruin, maar heeft witte onderdelen met een duidelijke bruine borstband. De onderzijde van de vleugels is vrij donker en de staart is ondiep gevorkt. Graaft nestgang in zandige steilwand.

Geluid

Raspende roep en zang


12-13 cm

Deze soort lijkt op:

Cursus Vogels in Nederland

In deze gratis online vogelcursus voor beginners leer je in tien vogellessen veel vogels en hun geluiden herkennen. Van tuinvogels, bosvogels, weidevogels en watervogels tot vogels van het waddengebied. Met handige tips, filmpjes en ezelsbruggetjes om vogels te leren kijken en vooral van vogels te genieten.

Camilla Dreef & Nico de Haan

Schrijf je in

Nico de Haan en Camilla Dreef

Leefwijze

Broeden

Vanaf eind mei worden 4-5 eieren gelegd. Broedduur: 14-17 dagen. Meestal is er nog een tweede legsel, maar vaak in een andere kolonie. Broedt in kolonieverband in zelf gegraven gangen in steile wanden (natuurlijke oevers, afgravingen en zanddepots). Omdat kolonieplaatsen vaak tijdelijk van aard zijn, zijn kolonies niet plaatstrouw. De jongen zitten 20-24 dagen op het nest voor ze uitvliegen.

Video in nieuw venster openen

Leefgebied

De oeverzwaluw komt voor in gebieden met grote open wateren en rivieren, waarlangs steilranden zijn om de nestgangen (tot wel 120 cm diep) te graven. Maar zij broeden ook in steilranden die door mensen zijn gemaakt, zoals afgravingen en zanddepots op bouwlocaties. Voordat zij vertrekken naar de overwinteringsgebieden gebruiken zij vaak grote rietvelden als slaapplaats.

Voedsel

Op het menu staan vooral uit boven het water vliegende insecten, die in volle vlucht en laag boven het water worden gevangen.

Vogeltrek

Overwintering vindt plaats in de Sahel-regio. Van juli tot in oktober trekken ze in (soms zeer grote) groepen naar het zuiden. De eerste oeverzwaluwen verschijnen in maart al in ons land, maar de grootste aantallen keren van eind maart tot in juni terug.

Eropuit met MijnVogelvinder.nl

MijnVogelvinder heeft wat te bieden voor alle soorten vogelaars: beginnend, gevorderd of prof. Deze handige vogelwegwijzer vertelt je welke soorten je tijdens het wandelen of fietsen kunt tegenkomen en waar je op moet letten om ze daadwerkelijk te zien. Hoe leuk is het om tijdens een wandeling erachter te komen dat de appelvink met zijn snavel wel een drukkracht van 50 kilogram kan uitoefenen?

Meer over MijnVogelvinder

MijnVogelvinder appelvink

Verspreiding en aantal

talrijke broedvogel | wegtrekkend | doortrekker in vrij klein aantal

jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec

Het aantal in ons land broedende oeverzwaluwen varieert enorm. De grote verschillen worden hoofdzakelijk veroorzaakt door de omstandigheden in de Sahel (lage overlevingskans bij extreme droogte aldaar) en de beschikbaarheid van steilwanden in Nederland door graaf- en bouwactiviteiten.

Aantallen in Nederland

Aantal broedparen 27.500-36.500 (in 2023)
Geschat maximum aantal overwinteraars aantal onbekend
Doortrekkers 2000-10.000 (in 2008-2012)

Bron: sovon.nl

Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.

Waarnemingen

Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl

Kijktip

Zandafgravingen. Zwermt vaak in groepen enkele dagen boven een potentiële kolonieplaats voordat de plaats bezet wordt.

In Europa

De oeverzwaluw komt in heel Europa als broedvogel voor, uitgezonderd IJsland.

Meer informatie


Bescherming

De Nederlandse oeverzwaluwen broedden van origine vooral in rivier- en beekoevers en stuivend duin. Met de vastlegging van deze van nature zeer dynamische gebieden verdwenen de voor de soort geschikte oeverwallen, waardoor het broedbestand flink afnam. Een deel van de vogels vestigde zich vervolgens in door mensenhand geschapen 'oeverwallen'. Deze broedplaatsen brengen voor de vogels nogal wat risico's met zich mee, doordat ze gevoelig zijn voor verstoring door goed- dan wel kwaadwillende mensen.

Wat wij doen

Vogelbescherming heeft verschillende initiatieven ondersteund om broedgelegenheid voor zwaluwen in Nederland te vergroten. Voor oeverzwaluwen gaat het dan om speciale oeverzwaluwwanden. Daarvan is ook een instructievideo gemaakt.

Wat kun jij doen

Leg een oeverzwaluwwand aan in de directe omgeving van water:

  • Een geschikte wand is loodrecht, liefst op het noorden, noordoosten of oosten gericht en niet of slechts schaars begroeid.
  • De aanvliegroute naar de wand moet vrij zijn van opschietende vegetatie.
  • Zorg ervoor dat de locatie niet openbaar toegankelijk is om verstoring te voorkomen.

Hiervoor kunnen natuurlijke zandhopen worden gebruikt, maar je kunt ook een kunstmatige oeverzwaluwwand aanleggen. Neem bij vragen gerust contact op met een Stadsvogeladviseur van Vogelbescherming Nederland of een plaatselijke Vogelwerkgroep. Zij geven je graag deskundig advies.

Meer weten?

Actuele berichten

Downloads


Wet- en regelgeving

De oeverzwaluw is een beschermde inheemse vogelsoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn oeverzwaluwen beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de oeverzwaluw wordt in Nederland geregeld door de Omgevingswet.

Algemene regels

De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:

  • vogels opzettelijk te doden of vangen;
  • nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
  • eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
  • vogels opzettelijk te storen;
  • vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.

Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.

De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:

  • de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
  • de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
  • de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
  • het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).

Bijzondere regels

De wet biedt bescherming aan alle in gebruik zijnde nesten en rustplaatsen van vogels, inclusief de functionele omgeving om het broeden succesvol te laten zijn. De nestbescherming geldt voor alle soorten gedurende het broedseizoen en voor een beperkt aantal soorten jaarrond. Nesten van oeverzwaluwen zijn niet standaard het gehele jaar beschermd. Nader onderzoek kan nodig zijn, omdat de nesten wel jaarrond bescherming genieten als zwaarwegende feiten of ecologische omstandigheden dat rechtvaardigen.

Twee natuurgebieden die door oeverzwaluwen worden gebruikt als broedgebied zijn aangewezen en beschermd als Natura 2000-gebied. Het gaat om de Maasduinen en Rijntakken. Voor deze gebieden gelden strenge regels voor alle activiteiten die mogelijk negatieve gevolgen kunnen hebben op de natuurwaarden waarvoor het gebied is aangewezen. De betreffende gebieden zijn te vinden in een database van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.

Meer weten?

© Foto's: AGAMI   © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk   © Video's: Natuur Digitaal