Lepelaar

Snel naar informatie over:

• Herkenning
• Leefwijze
• Verspreiding en aantal
• Bescherming
• Wet- en regelgeving

Geluid

Tamelijk zwijgzaam, jonge lepelaars hebben een raspende bedelroep.

• Volwassen vogels in kolonie
• Bedelroep jong

Broeden

De lepelaars in Nederland broeden van eind maart tot en met eind juli, soms eerder. Ze hebben één legsel per jaar van meestal 4 eieren die zo'n 25 dagen worden bebroed. Lepelaars broeden vrijwel overal in gemengde kolonies met reigers, aalscholvers, grauwe ganzen of zilver- en/of kleine mantelmeeuwen. De eieren komen tegelijk uit. Jongen zijn na zo'n 7 weken vliegvlug. Er wordt meestal maar 1 jong groot. Na 3 tot 4 jaar zijn de vogels geslachtsrijp.

Leefgebied

De lepelaar heeft een voorkeur voor dynamische natte milieus, vaak op de overgang van zoet naar zout. Ze broeden daar op eilanden, in duinvalleien en op kwelders, en in het binnenland ook in uitgestrekte moerassen met veel waterriet en wisselend, natuurlijk waterpeil. De soort nestelt veelal op de grond in rietvelden of op kwelders maar in toenemende mate ook in struiken en bomen. Lepelaars vinden hun voedsel lopend in ondiep water, waar ze hun snavel op typische wijze heen en weer bewegen, om zo op de tast allerlei prooidieren te vangen. In de lepelvormige snavel is een soort zeefmembraan aanwezig, waarmee hij door een bundeling van zenuwen, over een ultra-gevoelig eetgereedschap beschikt.

Voedsel

Het voedsel bestaat in het voorjaar vooral uit zoetwaterprooien (onder meer stekelbaars en amfibieën, grotere aquatische insecten zoals libellenlarven en andere ongewervelden). Er wordt dan vooral gefoerageerd in ondiepe poldersloten, oeverzones en moerassen. In het getijdengebied wordt in voorjaar en zomer ook veel gefoerageerd op zoutwaterprooien (onder meer garnaal, jonge platvis). Het voedselgebied strekt zich uit tot op 40 km van de broedkolonie. In de nazomer verzamelt de soort zich in de grote wateren met een gunstig voedselaanbod en veilige rustplaatsen, zoals Lauwersmeer, IJsselmeerkust, Oostvaardersplassen en het Wadden- en Deltagebied.

Vogeltrek

Via de Franse en Spaanse moerassen trekken lepelaars in september/oktober naar de winterkwartieren langs de West-Afrikaanse kust en het gebied ten zuiden van de Sahara. Stapsgewijs trekken de lepelaars naar het zuiden, van moeras naar moeras en leggen per keer steeds ‘slechts’ een paar honderd kilometer af. De meeste lepelaars uit Nederland overwinteren in de Banc d'Arguin samen met 2,5 miljoen steltlopers. Vanaf februari/maart keren ze terug in Nederland.

Aantallen in Nederland

Bron: sovon.nl

Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.

Waarnemingen

Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl

Kijktip

In augustus en september verzamelen zich groepen tot vele honderden lepelaars in het Wadden- en Deltagebied. Bij het Lauwersmeer bijvoorbeeld.

In Europa

De Nederlandse populatie is behoorlijk uniek in Europa; de soort komt behalve in Nederland namelijk vooral voor in Spanje, Hongarije en de Oekraïne. Griekenland en de Oost-Europese landen herbergen ook belangrijke populaties. Door de toename in Nederland ook nieuwe vestigingen in Engeland, Frankrijk, Vlaanderen en Duitsland.

Meer informatie

• BirdLife International

Wat wij doen

Vogelbescherming heeft zich op vele manieren sterk gemaakt voor verbeterd leefgebied van de lepelaar, zoals de Natura 2000-gebieden, en voor bescherming langs de gehele trekweg met projecten in onder meer Frankrijk, Marokko en Mauritanië en voor wetenschappelijk onderzoek naar deze soort om effectieve beschermingsmaatregelen te kunnen nemen. Dat heeft er in belangrijke mate aan bijgedragen dat de lepelaar van de Rode Lijst afgehaald kon worden.

Wat kun jij doen

Een goede bescherming van leef- en broedgebied van de lepelaar blijft noodzakelijk. Broedkolonies zijn zeer verstoringsgevoelig. Dat vraagt dus om recreatievrije zones. Terreinbeheerders kunnen verder maatregelen nemen tegen prederende vossen. De lepelaar is gebaat bij een verbeterde voedselsituatie in poldersloten (paai- en overwinteringsgebieden voor kleine vissoorten toegankelijk maken of creëren in watergangen in laag Nederland d.m.v. inrichting en beheer; vispassages en/of vistrappen.)

Meer weten?

• Sovon Vogelonderzoek Nederland
• Unep-Aewa
• Werkgroep Lepelaar

Actuele berichten

• Belangrijke rustplek in Spanje voor ‘onze’ lepelaars in gevaar
• Een op de acht vogels wereldwijd bedreigd met uitsterven
• Holwerd aan Zee verbetert Waddennatuur
• Op Schiphol geen natuur? Vergis je niet!

Downloads

• Lepelaar - artikel Vogelnieuws 2009-05 (pdf, 143 Kb)
• Beschermingsplan duin- en kustvogels, basisrapport deel A (pdf, 1.80 Mb)
• Beschermingsplan duin- en kustvogels, basisrapport deel B (pdf, 6.90 Mb)
• Beschermingsplan moerasvogels 2000-2004 (pdf, 1.23 Mb)
• Leefgebieden van moerasvogels in agrarisch gebied (pdf, 4.52 Mb)

Algemene regels

De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:

• vogels opzettelijk te doden of vangen;
• nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
• eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
• vogels opzettelijk te storen;
• vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.

Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.

De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:

• de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
• de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
• de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
• het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).

Bijzondere regels

De wet biedt bescherming aan alle in gebruik zijnde nesten en rustplaatsen van vogels, inclusief de functionele omgeving om het broeden succesvol te laten zijn. De nestbescherming geldt voor alle soorten gedurende het broedseizoen en voor een beperkt aantal soorten jaarrond. Nesten van lepelaars zijn niet standaard het gehele jaar beschermd. In sommige provincies zijn nesten van lepelaars het gehele jaar beschermd, omdat zij als koloniebroeders elk broedseizoen op dezelfde plaats broeden en daarin zeer honkvast of afhankelijk van bebouwing of biotoop zijn. De nesten zijn daarom, voor zover ze niet permanent verlaten zijn, jaarrond beschermd in deze provincies.

Verschillende natuurgebieden die door lepelaars als broedgebied, foerageergebied of slaapplaats worden gebruikt zijn aangewezen en beschermd als Natura 2000-gebied. Het gaat onder andere om de Oostvaardersplassen, Waddenzee en (natuurlijk) Lepelaarsplassen. Voor deze gebieden gelden strenge regels voor alle activiteiten die mogelijk negatieve gevolgen kunnen hebben op de natuurwaarden waarvoor het gebied is aangewezen. De betreffende gebieden zijn te vinden in een database van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.

Meer weten?

• Juridische bescherming van vogels
• Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
• Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
• Informatiepunt Leefomgeving