koekoek / Shutterstock
2017 Jaar van de koekoek
Hoewel iedere Nederlander de roep van de koekoek direct zal herkennen, weten maar weinig mensen hoe deze prachtige gestreepte eminentie er in werkelijkheid uitziet. Dat is jammer, want de koekoek is een van meest fascinerende vogels van Nederland. Neem alleen al dat onnavolgbare broedgedrag. Stiekem eieren droppen in de nesten van schijnbaar veel te kleine vogeltjes. Maar ze komen er mee weg. En dan moeten de jongen ook nog eens geheel op eigen kracht de weg naar Afrika zien te vinden. Onvoorstelbaar, maar ook dat lukt deze geharde langeafstandstrekker. Woestijnen, zeeën en Sahara trotseren ze. Het is bijna een wonder dat ze het redden. Voor een vogelliefhebber is het elk jaar weer feest als de eerste koekoek zich laat horen. Ze zijn er weer!
Maar de koekoek heeft het moeilijk. De stand van de koekoek als broedvogel neemt al zeker sinds 1985 af. In heel West-Europa zijn we in enkele tientallen jaren misschien wel de helft van de koekoeken kwijtgeraakt. Waardoor dat komt weten we niet precies. Daarom is 2017 door Vogelbescherming Nederland en Sovon Vogelonderzoek uitgeroepen tot het ‘Jaar van de Koekoek’. Zo hopen we veel extra aandacht te genereren voor de bescherming van de koekoek en veel extra kennis te vergaren over het waarom van de achteruitgang. Met die kennis kunnen we de koekoek in de toekomst beter beschermen.
Sovon en Vogelbescherming zetten daarom in 2017 alle beschikbare kennis en data over de koekoek op een rij en maken een grondige analyse. Die analyse zal zorgen voor duidelijke aanknopingspunten, maar ook laten zien waar meer kennis nodig is. In het Jaar van de koekoek willen we dan ook niet alleen helder krijgen welke kennishiaten er zijn, maar ook hoe we die kennisgaten vervolgens gaan dichten en we de koekoek zo effectief mogelijk kunnen beschermen.
De koekoek heeft nog veel geheimen
We weten al veel, maar niet genoeg om precies de vinger op de achteruitgang van de koekoek te kunnen leggen. Zo zijn de aantallen van diverse soorten waardvogels –graspieper, gele kwikstaart – afgenomen. Overleven er wel genoeg koekoeken in het steeds verder ontboste Afrika tijdens de winter? Of eist de klimaatverandering zijn tol? Waardvogels beginnen hier eerder met broeden, koekoeken komen wellicht te laat aan.
Help je mee?
We gaan in 2017 de koekoek ook onder de aandacht van het grote publiek brengen en in het middelpunt van de aandacht zetten met reportages, activiteiten, excursies en via sociale media. Iedereen kan echter ook individueel zijn steentje bijdragen door zijn waarnemingen en foto’s door te geven en beschikbaar te stellen.
- Zie je een koekoek? Deel jouw waarneming via Waarneming.nl en laat andere mensen kennis maken met deze bijzondere vogel. De ontdekker van de eerste koekoek van het jaar zetten we in het zonnetje!
- Organiseer een koekoek-excursie tijdens de Nationale Vogelweek of ga mee met zo’n excursie en ontdek hoe prachtig de koekoek is.
- Foto’s maken van de koekoek en delen via #jvdkoekoek op Instagram en Twitter. Mooie en bijzondere foto's gebruiken we met naamsvermeldingen in onze media-uitingen en lezingen en plaatsen we in de eregalerij.
Luidruchtige maar schaarse broedvogel
Koekoek! Het prachtige geluid van de koekoek horen we helaas steeds minder. De Koekoek is tegenwoordig een schaarse broedvogel. De hoogste dichtheden vinden we nog in open natuurgebieden: duinen, moerassen, heide en hoogvenen.
De kaart links laat zien dat er slechts enkele gebieden zijn waar het aantal koekoeken stabiel is gebleven, of zelfs is toegenomen. Afname (rood) en toename (blauw) aantal koekoeken ten opzichte van 1998-2000 (Sovon Vogelonderzoek).
3 leuke weetjes over de koekoek
Waar zijn de koekoeken nu?
Koekoeken overwinteren in Afrika. Dat wisten we al. Om precies te zijn: in de regenwouden van Congo. Dat laatste weten we pas sinds kort. Koekoeken zijn namelijk in hun Europese broedgebied gevangen en van een minuscule satellietzender voorzien, die werkt op zonne-energie. Met name in Groot-Brittannië zijn tientallen koekoek “gezenderd”. Mogelijk verblijven ook de Nederlandse koekoeken in Congo, maar dat weten we niet zeker. Kijk waar de Engelse koekoeken op dit moment zijn?
De koekoek is een Afrikaanse vogel
Uit het zenderonderzoek blijkt dat koekoeken vroeg hun broedgebieden verlaten. Al begin juni verlaten de eerste vogels Engeland. Een koekoek met de naam Chris wordt al een paar jaar gevolgd. Chris spendeert maar 15% van het jaar in zijn broedgebied, is 38% van zijn tijd op trek en maar liefst 47% in zijn Afrikaanse overwinteringsgebied. Je zou dus met recht kunnen zeggen dat de koekoek een Afrikaanse vogel is.
Chinese koekoeken overwinteren in Oost-Afrika
De koekoek heeft een zeer groot verspreidingsgebied, dat naast Europa ook een groot deel van Azië omvat en zich oostwaarts uitstrekt tot aan de Grote Oceaan. Niet alleen in Engeland, maar ook in Zweden, Duitsland, Wit-Rusland en zelfs in China zijn koekoeken voorzien van satellietzenders. Uit de meest recente resultaten van dit onderzoek blijkt dat niet alleen Europese, maar in ieder geval ook een deel van de Chinese koekoeken in Afrika overwintert, en wel in Tanzania in Oost-Afrika. Ze bereiken dit gebied door via India de Indische Oceaan over te steken.
Twee topboeken over de koekoek
Voor wie alles wil weten over de koekoek zijn er afgelopen jaar twee geweldige boeken uitgekomen over de koekoek.
De koekoek
Wetenschapper Nick Davies onthult in 'De koekoek' hoe de koekoek zijn soortgenoten beduvelt. Het leest als een thriller en is tevens een fascinerende studie over een uitzonderlijke vogel. Bestel hier in onze webshop en steun daarmee het werk van Vogelbescherming.
Koekoek: beeld van een onverwachte gast
In dit boek verzamelden vier Europese koekoek-experts verhalen, achtergronden en de nieuwste feiten over de koekoek. De spectaculaire natuurfoto’s van de prijswinnende fotograaf Oldřich Mikulica maken indruk. Ze laten bijzonder koekoekengedrag zien dat veelal nog niet eerder getoond is. Bestel dit schitterend kijk- en leesboek.
