Nieuwe subsidieregeling: goed voor boeren en vogels

Veehouders in een Natura 2000-overgangsgebied kunnen subsidie aanvragen om te extensiveren, vertelt De Jong. “Zij houden dan minder vee per hectare en rijden dus minder mest uit. Daardoor verlaagt de stikstofuitstoot, wat gunstig is voor het klimaat en de biodiversiteit. Heel belangrijk, zeker in de overgangsgebieden rondom kwetsbare natuur. De subsidie compenseert het inkomensverlies van de boeren. Veehouders dienen de subsidie in samenwerkingsverband aan te vragen, maar dat hoeft niet om aangrenzende bedrijven te gaan. Een veehouder uit Friesland kan dat ook samen doen met een collega uit Limburg.”

Een tweede mogelijkheid is er voor boeren in een veenweidegebied, met als doel om het grondwaterpeil te verhogen. “Met het geld kunnen boeren het peil in sloten verhogen en een drainagesysteem aanleggen waardoor ook in het midden van het perceel de grondwaterstand verhoogt.” Vooralsnog geldt dit alleen voor een ondergronds infiltratiesysteem, maar De Jong hoopt dat daar binnenkort ook infiltratie via greppels aan wordt toegevoegd: “Met hun slikkige randen en variatie in grassen en kruiden zijn greppels goed voor de biodiversiteit. De effecten van infiltratie via greppels worden nu doorgerekend.”

Door het hogere waterpeil houdt het veenweidegebied meer CO2 vast, wat belangrijk is om klimaatverandering tegen te gaan. Maar ook weidevogels profiteren ervan, vertelt De Jong: “Als het grondwater laag staat, kan de toplaag in drogere perioden helemaal uitdrogen. Die wordt dan te hard voor weidevogels om met hun snavel in te pikken. Ook gaat het bodemleven bij droogte dieper de grond in. Vogels kunnen dan niet meer bij hun voedsel komen. Door infiltratie blijft de bovenlaag zacht en komt het bodemleven hoger en dus beter beschikbaar voor weidevogels.” Boeren kunnen bovenop de peilverhoging ook kiezen voor het extensiveren van hun bedrijf, wat nog meer ruimte kan bieden voor weidevogels.

Van 2025 tot 2028 komt er jaarlijks een fors bedrag beschikbaar: voor 2024 is dat 105 miljoen euro voor extensivering rond Natura 2000-gebieden en 37,5 miljoen voor waterpeilverhoging. De subsidies zijn mede te danken aan de lobby van Vogelbescherming: “De Wageningen Universiteit heeft deze aanpak al jaren geleden geadviseerd in een rapport, maar dat leek destijds in een la van het ministerie te zijn verdwenen. Samen met andere groene organisaties hebben we dat rapport onder de aandacht gebracht van Kamerleden. Dat leidde tot een motie om meer geld beschikbaar te stellen.”

Een belangrijke stap dus op weg naar een gezonde natuur op het platte land. Toch ziet De Jong nog wel mogelijkheden om de subsidieregeling te verbeteren. “Het zou mooi zijn als de regeling ook gaat gelden voor andere gebieden voor weidevogels buiten de veenweiden, waar we werken aan het Aanvalsplan Grutto. Dan zouden beide programma’s elkaar versterken; een uitstekende kans om het verdienmodel van de boeren te verbeteren. De subsidies zouden ook nog doeltreffender zijn als er een sterkere koppeling wordt gemaakt met het vergroten van de biodiversiteit. Dan creëren de subsidies extra verbetering voor de leefomgeving van vogels.”

De Jong zou het ook goed vinden als de subsidieperiode langer zou zijn. “Deze vergoedingen komen vrij binnen het zogenaamde Gemeenschappelijk Landbouwbeleid en zijn tot en met 2028 vastgelegd. Zekerheid voor de lange termijn is essentieel voor agrariërs om keuzes te kunnen maken voor hun bedrijf.”

De nieuwe subsidies zijn goed te combineren met de al bestaande subsidie voor Agrarisch natuur- en landschapsbeheer. Boeren kunnen dus maatregelen combineren voor extra inkomenssteun. “Dat maakt het een mooie overbruggingsregeling om tot een nieuw, toekomstbestendig bedrijfsmodel te komen. We weten dat verschillende agrarische collectieven en andere koepelorganisaties al bezig zijn met een aanvraag.”