Boekentip: Vogelmeisje; van twitcher tot eco-activiste

Mya-Rose heeft veertien Big Years op haar naam. Een Big Year is de persoonlijke uitdaging om in één jaar zo veel mogelijk vogelsoorten te zien. Wereldrecordhouder is de Nederlander Arjan Dwarshuis, die in 2016 meer dan 6000 soorten spotte. Mya-Rose heeft er intussen bijna net zoveel op haar naam, maar ze deed daar van haar achtste tot haar twintigste over. Evengoed een krankzinnige prestatie. Vogelmeisje is een verslag van haar roerige leven in die periode.

De eerste pakweg tachtig pagina’s van de ruim driehonderd brengen de lezer makkelijk in verwarring. Is dit nu een vogelavonturenboek of een realityshow over een gezin dat bestaat uit een witte Engelse vader, een moeder van Bengaalse komaf en twee dochters; allemaal ziek van het twitchervirus? Het is bepaald geen doorsneegezin. Vader en moeder hebben er als twennies op los gefeest, papa bracht het twitch-virus mee en moeder werd er zwaar door aangestoken. Mya-Rose pikte het vanzelf op; nauwelijks een paar jaar oud ging ze liever met haar ouders mee voor lange twitch-weekends en -vakanties dan dat ze met vriendinnetjes speelde.

Het reizen was afzien, het struinen door platteland en bos niet minder. Maar Mary-Rose was in haar element en werd steeds bekwamer en fanatieker.
“Het is het jachtgevoel”, bekent ze. Ze móest de buit binnenhalen. En niets was gelukzaliger dan het gevoel wanneer dat gelukt was.

Die eerste tachtig pagina’s krijgt de lezer omstandig voorgeschoteld hoe het bergafwaarts gaat met de gezondheid van de moeder. Uiteindelijk luidt de diagnose: ernstig manisch-depressief. En ineens begrijpen we waarom we daar zo uitvoerig in gekend moesten worden. Mama heeft zich ontpopt als verreweg de fanatiekste twitcher van het gezin. Ze gaat door roeien en ruiten, drijft de anderen tot wanhoop met haar onmogelijke reisdoelen en -schema’s. En het is nooit genoeg.

Daarmee is de toon voor de rest van het boek gezet. Want het twitchen is gelijk moeders beste medicijn. Op jacht is ze ‘slechts’ manisch, niet depressief. En omdat zo de hechtheid in het gezin terug is, reizen ze de hele wereld rond. Nieuwe Big Years scorend, dagrecords brekend. Mya-Rose was zeven toen ze haar eerste Big Year volbracht met 325 soorten. Ze  was, en is nog steeds, de jongste mens met een groot jaar op haar naam.

Zo wordt het dus toch nog een vogelavonturenboek. We struinen met het gezin door Zuid-Amerikaanse en Australische jungles, stuiten op de mooiste, meest bizarre en doorgaans uiterst zeldzame vogels. Het lijkt wel of de Craig’s geen mislukkingen kennen; en als dat al een keer wél zo lijkt komt het toch weer goed.

Na een aantal vruchteloze pogingen een harpij te scoren laat Mya-Rose’s geluk haar wéér niet in de steek. Bij de allerlaatste kans is het raak. Ze noteert ‘Hoe kan ik dit moment beschrijven? Verrukking, verrassing, opluchting, ongeloof – de emoties volgden elkaar snel en heftig op. Spanning viel weg en opwinding diende zich aan. Ik vertraagde mijn ademhaling en concentreerde me op de vogel om hem in  me op te nemen. Negen jaar lang had ik ernaar verlangd dit mooie dier te zien…’

Van groter belang dan haar faam in de gesloten twitcherwereld is haar naam in de wereld van alledag. Mya-Rose wordt wel in één adem genoemd met Greta Thunberg die wereldleiders en deftige ngo’s op hun grote bijeenkomsten met haar schrille, verbeten  meisjesstem de mantel uitveegde over hun gebrekkige klimaatbeleid.

Deze jonge vrouwen, nu net in de twintig, zijn allebei charismatische pleitbezorgers voor de redding van Moeder Aarde. Maar ze zijn verschillend van karakter en toon. Mya-Rose zal niet gauw mensen tegen zich in het harnas jagen. En ze hameren op verschillende wegen om hetzelfde doel te bereiken. Greta heeft klimaatbeleid in haar vaandel, Mya-Rose de bescherming van habitats. Maar daarnaast komt ze in het geweer tegen rassendiscriminatie en schrijnende achterstelling van minderheden. Die heeft ze met name als twitchend meisje van gekleurde komaf ook zelf aan den lijve ondervonden; kleurlingen vogelen niet.

Op haar twaalfde was Mya-Rose begonnen een blog te schrijven ‘om met medevogelaars te kletsen en om in het algemeen de ‘vreugde’ te delen om in de regen te staan in de hoop een zeldzame trekkende eend, gans of waadvogel te zien.’ Ze noemde het blog Birdgirl, naar een strip-heldin. Ze werd er op school om uitgelachen en mee gepest. Achteraf bezien is hier de kiem gelegd voor haar activisme. Zo noemt ze zichzelf, activiste, maar dan eentje van het woord. Ze is vooral een frequent deelnemer aan debatten over de teloorgang van biodiversiteit en de verwoesting van onze planeet. En haar kernboodschap is glashelder: bescherming van (vogel)soorten is gedoemd te mislukken als je de habitat van die soorten niet beschermt. Natuurbescherming is habitatbescherming.

Vogelmeisje is een apart boek. Het is een duik in het leven van een gek gezin en een duik in de wereld van twitchers. Die twee zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en daaroverheen komt de steeds prominenter wordende roeping van Mya-Rose om de wereld wakker te schudden.

Haar boek heeft ze opgedeeld in twaalf hoofdstukken die allemaal beginnen met een korte beschrijving van een vogel. Ze schrijft lyrisch en bij tijden zelfs poëtisch. Dat je je af en toe achter de oren krabt bij de vertaling mag de pret niet drukken. En misschien niet zo ter zake, maar wel intrigerend: waar dóen ze het van, elk jaar maandenlang over de wereld zwerven? Pa werkt beperkt, moeder heeft een uitkering en Mya-Rose was al die jaren scholier, nu studente.

Wie er na 300 pagina’s Vogelmeisje nog steeds met de pet niet bij kan wat twitchers beweegt, moet even terugbladeren naar pagina 30: ’Vogelen heeft nooit als een hobby gevoeld; het is geen tijdverdrijf dat ik kan oppakken en weer neerleggen, maar een draad die door het patroon van mijn leven loopt, zo strak verweven dat er geen manier is om het los te trekken en de rest van mijn leven intact te laten.’