Basiskwaliteit Natuur: van woorden naar daden

Merel, huismus, eekhoorn of egel. Ook de meest bekende wilde dieren hebben steeds minder ruimte in ons overvolle land. Al ons asfalt, beton en intensief landgebruik gaat ten koste van hun leefgebied. Daarom introduceerde Vogelbescherming Nederland vorig jaar dus het concept ‘Basiskwaliteit Natuur’. Het doel: overal waar we wonen, werken en leven ook plaats maken voor natuur. Dat is niet alleen goed voor de biodiversiteit, maar ook voor onze eigen gezondheid.

Het succes van dit idee over een basiskwaliteit ligt in handen van de politici, bestuurders en ambtenaren die ons land inrichten. Het goede nieuws is: Basiskwaliteit Natuur slaat aan. Een overgrote meerderheid van de Kamer nam een motie aan om een Basiskwaliteit Natuur te realiseren. De nieuwe minister van Stikstof en Natuur, Christianne van de Wal, heeft Basiskwaliteit Natuur intussen (dus) ook in haar plannen meegenomen. Maar ook op provinciaal niveau slaat het concept aan. De provincie Drenthe gaat er bijvoorbeeld al concreet mee aan de slag.

Basiskwaliteit Natuur is een uitgangspunt. Het minimale niveau aan biodiversiteit waar onze omgeving aan zou moeten voldoen om ons land leefbaar te houden en noodzakelijk om er op zijn minst voor te zorgen dat hele gewone soorten die nu in aantal achteruitgaan zich weer kunnen herstellen. Daar zijn een aantal voorwaarden voor vastgesteld.

Te beginnen met de milieucondities. Zo hebben pesticiden en overbemesting een enorme impact op onze biodiversiteit. Willen we die herstellen zullen we moeten kiezen voor een meer natuurinclusieve landbouw. Ook de hoogte van het waterpeil speelt hierin een belangrijke rol.

Verder is ook de inrichting van het gebied belangrijk. Ook in het landschap tussen onze steden en wegen verdwijnen poelen, beken of houtwallen. Die herstellen komt de natuur ten goede. Natuurlijk rekening houdend met landschapselementen die horen bij een bepaalde streek: brede sloten in Laag Holland, slingerende beken en houtwallen op de hogere zandgronden.

Beheer en gebruik vormen een derde cruciale factor. Ook als we de milieuaspecten en de inrichting op orde hebben, moeten we blijvend zorgen dat de Basiskwaliteit Natuur zich kan handhaven.

Vogelbescherming zet zich in voor vogels en hun leefgebieden – en die zijn overal, in bermen, achtertuinen, akkers etc. Nu er zoveel soorten – dus ook de doodgewone – hard achteruit hollen, nemen we het voortouw voor de brede aanpak van de Basiskwaliteit Natuur. Het herstellen van de basisvoorwaarden voor natuur is niet alleen goed voor onszelf, maar ook voor de vele vogels in ons land. Ingewikkeld is het wel, want ieder landschapstype heeft zo zijn eigen problemen en dus een andere aanpak nodig. We kunnen allemaal beginnen in onze eigen achtertuin, maar het is vooral belangrijk dat we alle overheden, landeigenaren en bestuurders aan boord krijgen. Dit gaat niet van de ene op de andere dag, maar het begin is er.

Als je kijkt naar de staat van onze natuur, is het bereiken van een basiskwaliteit heel ambitieus, maar wel noodzakelijk. We zijn allereerst aan de slag gegaan met het in kaart brengen van de kwaliteit per landschapstype voor vogels. Dit heeft geresulteerd in het boek Nederlandse vogels in hun domein.

In dit boek staat omschreven welke vogels in een bepaald landschapstype horen: van het strand tot middenin de stad én waar het eventueel aan schort in zo’n landschap. Samen met andere natuurorganisaties bekijken we dit nu ook voor andere soortgroepen zoals vlinders en zoogdieren. Met gemeenten in Oost-Gelderland werkten we het concept Basiskwaliteit Natuur verder uit. Daar hebben we per landschap vastgesteld wat de basiskwaliteit op dit moment is en hoe we deze zouden kunnen herstellen. Lees hier het rapport met onze aanpak en de leerpunten.

Vorig jaar bracht Vogelbescherming Nederland de resultaten van alle studies bij elkaar in het symposium Basiskwaliteit Natuur, voorwaarde voor herstel! Vogelbescherming – Basiskwaliteit Natuur. Het doel van het symposium was om de kwaliteit van onze leefomgeving in het hart van het Nederlandse beleid te plaatsen. Het symposium leidde tot enthousiasme bij de landelijke politiek. Er kwam steun voor Basiskwaliteit Natuur vanuit de Kamer en ook het ministerie van LNV haakte aan.

De plannen en voornemens van Kamer, minister en provincie Drenthe die nu op tafel liggen, kunnen een steviger basis krijgen door het rapport van het Planbureau voor de Leefomgeving ‘Natuurverkenning 2050 – Scenario Natuurinclusief. Verder heeft Naturalis een vervolgopdracht gekregen van het ministerie van LNV, met als titel ‘Op weg naar Basiskwaliteit Natuur’.

Met Basiskwaliteit Natuur als bouwsteen van het Deltaplan Biodiversiteit moet het nu een onderdeel worden van ons DNA in Nederland. Daarom zou iedere provincie en gemeente het concept moeten oppakken, vinden wij. Zeker in de uitwerking van de nieuwe Omgevingswet.

Onlangs verbonden de raadsleden en kandidaat-raadsleden van acht partijen uit de stad Utrecht zich aan een ‘Vogelhuisakkoord’. Dat betekent niet dat er alleen nestkasten worden opgehangen, maar ook dat de hele gemeente ingericht wordt op meer biodiversiteit. Dat betekent dat Utrecht kiest voor de basiskwaliteit. Dat er vele steden mogen volgen!