Zwanenwacht

Stroperij van eieren van knobbelzwanen of -kuikens is niet nieuw. Nesten worden leeg geroofd en de eieren gaan met tientallen soms honderden tegelijk in een broedmachine. De uitgekomen kuikens worden in een paar maanden tijd groot gebracht. Eenmaal op gewicht gaat hun vlees de verkoop in. Zwanenbiefstuk is een delicatesse en was begin vorige eeuw nog (legaal) te koop op de Amsterdamse Albert Cuyp.

In enkele gevallen worden jonge zwaantjes verpatst als siervogel aan ‘vogelliefhebbers’ met een grote vijver. Als biefstuk brengen ze meer op. Wie doet zo iets?

Enkele jaren geleden werden in Flevoland twee Fransmannen aangehouden met een kofferbak vol zwaneneieren. Ook in Oost-Europa is dit een delicatesse en dat leidt tot verdenkingen. Men inventariseert tevoren de zwanennesten in een regio en vervolgens halen ze in een nacht alle eieren uit. Eieren zijn gemakkelijker te vervoeren dan een auto vol rappe zwaantjes.

Ook in Twente gaat het mis. Brenda Bolk woont aan een kanaal waar al jarenlang een zwanenpaar huist. “Elk jaar bouwen ze een nest. De afgelopen twee jaren werden net voor het uitkomen de eieren gestolen. Een week lang waren de zwanenouders ontdaan en zochten naar hun jongen. Dat sneed door mijn hart.”

Als de knobbelzwanen dit jaar opnieuw een nest bouwen, is Brenda vanaf het begin op haar qui-vive.

Ze praat met politie, waterschap en provincie. Frans Lansink, rayoninspecteur bij de provincie Overijssel, bevestigt dat dit jaar al op twee plaatsen in de omgeving een nest is leeg geroofd. Voetsporen tonen aan dat dit mensenwerk is.

Lansink bekommert zich in zijn vrije tijd om de zwanen. Hij zorgt ervoor dat er een professioneel hekwerk op ruime afstand om het nest wordt geplaatst. Met een opening aan de waterzijde als toegang voor de zwanen. Een eerste veiligheidsmaatregel is genomen.

Broedende knobbelzwanen kunnen vaak agressief reageren. Dit paar lijkt het allemaal te begrijpen en ondergaat de activiteiten in alle rust.

In overleg met de overheidsinstanties besluit Brenda, bevlogen als ze is, om ’s nachts het nest te gaan bewaken. Lansink stelt een dienstrooster op en weet ook leden van Natuur- en Vogelwerkgroep ‘De Grutto’ en van Vogelwerkgroep Geesteren in te schakelen. Een groep van 14 vrijwilligers wordt ingeroosterd voor een halve of hele nachtdienst. De eerste nacht draaien twee teams; Brenda met haar vader en dochter Maud met haar tante. De tweede nacht word ik ingeroosterd.

Pamfletten hangen op om passanten te informeren en … kwaadwillenden te waarschuwen.

Het schemert nog als we de auto op een strategische plek parkeren met zicht op het nest. Het eerste deel van de nacht heb ik ‘dienst’ met Brenda. Zaklamp, verrekijker, fotocamera en koffie; we hebben alles onder handbereik. Moeder zwaan zit in alle rust op haar zeven eieren.

Om 22.00 uur komt de politie langs om te kijken of alles rustig is. Ze waarderen dit burgerinitiatief. Als ze vertrokken zijn begint het wachten. Klokslag 23.00 uur komt een wit bestelbusje aanrijden. Remt af, kijkt en rijdt verder. We noteren het kenteken, gelukkig loos alarm.

Om 01.15 uur komt een ander politieteam op bezoek. “Alles rustig mensen?”

Om 02.30 uur lost vriend Jan die in de buurt woont, Brenda af. Goed 05.00 uur gaat het schemeren en zingt een kleine karekiet. Het is 05.45 uur als de zon opkomt en een koekoek roept. Moeder zwaan draait voor het eerst haar eieren en we tellen er nog steeds zeven. Vader zwaan was de gehele nacht uit zicht, maar komt nu in alle rust aanzwemmen. De begroeting tussen de twee is koeltjes. Wel blijft hij nu als een poortwachter bij vrouwlief.

Onze dienst verloopt rustig. We draaien vrijwillig overuren tot 09.30 uur en koesteren ons in de ochtendzon.

Inmiddels tellen we 49 dagen verder, nadat de zwanen zijn gaan broeden. Normaliter staat voor de broedtijd 35-36 dagen met een uitschieter naar 41. Nog steeds zijn er geen jonge zwaantjes. Wat is er aan de hand? Zijn de eieren onbevrucht? Bij controle vandaag blijken de eieren inderdaad onbevrucht te zijn. Ze worden verwijderd en het zwanenpaar rust gegund. Jammer dat alle inzet van Brenda en haar vrijwilligers en van de zwanen tevergeefs is geweest.