Leren van krabplevieren

Barr al Hikman is een getijdegebied aan het uiterste zuidoostpuntje van het Arabisch Schiereiland. Het is meer dan tien keer zo klein als de Nederlandse Waddenzee, maar de natuurlijke rijkdom is er niet minder om.

“Je ziet hier nog uitgestrekte zeegrasvelden”, vertelt Bom, die het gebied al meer dan tien keer bezocht voor onderzoeksexpedities. Tussen het zeegras, en ook in de mangroves langs de kust komen nog veel roggen en andere grote predatoren voor. Bovendien zijn die zeegrasvelden geweldige kraamkamers voor vis, waar zowel vogels als de lokale, kleinschalige visserij weer van profiteren.”

Eén van de meest opvallende fenomenen in de Omaanse waddenzee is de onwaarschijnlijke hoeveelheid krabben, vertelt Bom. “Er komen hier wel vijftig verschillende soorten voor. Schelpdieren heb je ook genoeg, maar die zijn hier zo dik en hard dat ze voor de meeste vogels niet te kraken zijn. Krabplevieren hebben zich dan ook helemaal gespecialiseerd in het verwijderen van de scharen en poten van krabben, om vervolgens het lijf in zijn geheel door te slikken.”

Afgelopen najaar promoveerde Bom op zijn onderzoek aan deze bijzondere plevieren, maar nu hij zijn doctorstitel op zak heeft, is Bom nog bepaald niet klaar in Oman. “Barr al Hikman is om nog veel meer redenen interessant voor Nederlandse waddenonderzoekers. Hier kun je namelijk leren hoe een relatief ongeschonden waddensysteem in elkaar zit; van de algen en de slakjes op de wadplaten, tot de krabplevieren in hun zelfgegraven holen, waar ze hun jongen in grootbrengen.”

Behalve als leerschool voor waddenonderzoekers, is er volgens Bom nog een link tussen Barr al Hikman en de Waddenzee, en wel een Siberische. “Ik kwam voor het eerst in dit gebied in 2008, toen ik met collega-onderzoekers Jim de Fouw en Raymond Klaassen op zoek was naar steltlopers die we op Taimyr, in Siberië hadden geringd, maar die we nooit in onze Waddenzee terugzagen. Toen we op zoek gingen naar deze ‘verloren vogels’, kwamen we uiteindelijk in Barr al Hikman uit.”

“In de jaren daarna deden we ook onderzoek aan rosse grutto’s, die we in Barr al Hikman van een zendertje voorzagen. Die bleken vervolgens in Siberië te gaan broeden. Sterker nog, het broedgebied van de Omaanse rosse grutto’s bleek te overlappen met het broedgebied van de rosse grutto’s die via ónze Waddenzee in de winter naar West-Afrika trekken. Vreemd genoeg lijken de vogels die twee trekstrategieën niet af te wisselen. Óf je pakt als rosse grutto je hele leven de oostelijke flyway, óf je pakt consequent een westelijke route.”

De afgelopen week was Bom met een aantal collega-onderzoekers opnieuw in Oman, om te zien of er een structurele samenwerking kan worden opgezet tussen waddenonderzoekers uit beide landen. “Nog niet eens zo heel lang geleden had je in onze Waddenzee ook nog zulke uitgestrekte zeegrasvelden en een enorme rijkdom aan vis. Wie zich inzet voor de terugkeer van die rijkdom in de Waddenzee, die kan dus in Oman onderzoeken hoe zo’n complex ecosysteem precies functioneert. Op niet veel andere plaatsen in de wereld heb je die kans.”

De roep om gezamenlijk onderzoek lijkt op een cruciaal moment te komen voor Barr al Hikman. Bom: “Een Omaans investeringsfonds is druk aan het lobbyen om in dit gebied garnalenkwekerijen op te zetten. Dat zou niet alleen ten koste gaan van het leefgebied van honderdduizenden vogels, maar uiteindelijk ook de lokale, kleinschalige visserij kunnen schaden. Garnalenkwekerijen in zee zouden onherstelbare schade kunnen toebrengen aan de kraamkamers voor vis.”