Maart is top voor de pijlstaart

De pijlstaart is een slanke zwemeend met een lange nek. Hij maakt hierdoor op ons een sierlijke indruk; de lange nek is echter vooral handig bij het zoeken naar voedsel. Hij kan daarmee in veel dieper water grondelen dan zijn verwanten. “Grondelen” (waarbij de vogel voorover kantelt, met zijn kop en hals geheel onder water) is voor pijlstaarten een belangrijke manier van foerageren. Als je naar een groep voedselzoekende pijlstaarten kijkt zie je ze vooral dit doen. Het kan daarom even duren voor je een pijlstaart in vol ornaat ziet. Met zijn slanke snavel, aan de binnenkant voorzien van korte, fijne tastlamellen, zoekt hij vooral plantenzaden.

Het voedselzoeken wordt regelmatig onderbroken door lange rustpauzes en uitgebreide baltssessies. Hierbij laten de mannetjes een hoog, “truut-truut” horen en showen ze graag hun lange staart. Een feest om naar te kijken. Paarvorming vindt vooral in de winterkwartieren en tijdens de voorjaarstrek plaats. Die is in Nederland midden maart op zijn hoogtepunt. Als de pijlstaarten in het broedgebied aankomen, moet het vrouwtje eerst in broedconditie komen door veel te eten; het mannetje is steeds aan haar zijde te vinden.

Daadwerkelijke trek van pijlstaarten wordt niet vaak gezien, zeker niet in het voorjaar. Die vindt meestal ’s nachts en op grote hoogte plaats, in meewindsituaties. Dat betekent in het voorjaar: zuidwestenwind. Aan de oplopende aantallen op geschikte pleisterplaatsen merk je wel dat er trek is geweest van pijlstaarten. Pijlstaarten pleisteren graag in ondiepe plassen, in ondergelopen uiterwaarden en graslanden, maar ook op slikplaten in de Delta en de Waddenzee.

De pijlstaart is een van de zeldzaamste broedvogels van ons land en staat op de Rode Lijst. Hij is nooit algemeen geweest, want Nederland ligt aan de zuidrand van het overigens zeer grote verspreidingsgebied. Waren er rond 1975 nog enkele tientallen broedparen, nu gaat het nog maar om hooguit een handjevol paren. Heel bijzonder is dat in 2012 op het eilandje De Kreupel in het IJsselmeer (NH) maar liefst zes nesten werden gevonden (Sovon Vogelonderzoek Nederland).

Hoewel de aantallen pleisterende pijlstaarten in Nederland zijn toegenomen, geldt dat niet voor de populatie in Europa. De jachtdruk is buiten Nederland nog steeds hoog; jaarlijks wordt een groot deel van de populatie geschoten. De toename bij ons kan veroorzaakt worden door een verschuiving van de verblijfplaatsen van de overwinteraars, als gevolg van de zachtere winters in de laatste decennia. De meeste pijlstaarten overwinteren nu nog in het Middellandse Zeegebied en in Afrika. Ze verblijven hier in grote concentraties in wetlands, die veelal niet goed beschermd zijn.