Slechtvalk
Peregrine Falcon, Falco peregrinus - Valken (Falconidae)
De slechtvalk is een grote valk; het vrouwtje is forser dan het mannetje. Krachtige jager van open land, slaat vogels na een lange, snelle stootduik (van meer dan 200 kilometer per uur) of na een volhardende achtervolgingsvlucht. Sterk toegenomen nadat de soort bijna was verdwenen door vervolging en gebruik van pesticiden. Heeft sterk geprofiteerd van bescherming en broedt vooral op gebouwen, tot midden in de stad.
Snel naar informatie over:
Herkenning
Grote valk met zware borst, spitse vleugels met vrij brede basis en een tamelijk korte staart. Kan soms erg slank overkomen, maar in schroevende vlucht minder. Volwassen vogels zijn licht van onderen, met contrasterende zwarte kopkap en baardstreep. Bovenzijde blauwgrijs. Jonge vogels zijn bruin van boven en zijn bruin gestreept van onderen. Spitsere vleugels en kortere staart dan havik. Groter en zwaarder gebouwd dan smelleken en boomvalk.
Geluid
Klaaglijk gekrijs.
38-45 cm, spanwijdte 79-114 cm
Leefwijze
Broeden
Solitair en territoriaal. Bouwt zelf geen nest. Broedt op richel, in een nis, een nestkast of oud kraaiennest, zelden op de grond. Broedtijd februari-april. Eén legsel, 2-4 eieren. Broedduur 29-32 dagen. Vliegvlug na 35-42 dagen, worden daarna nog twee maanden gevoerd.
Leefgebied
Broedt op kliffen en op bergwanden, in nissen en op richels; ook in oude nesten van roofvogels en kraaien. Steeds vaker in nestkasten. In Nederland in steden (kantoorgebouwen, torens) en in open boerenland in hoogspanningsmasten. Soms op de grond (Waddeneilanden). Jaagt vaak ver van het nest, in open landschappen met veel vogels. Buiten de broedtijd meestal in open landschappen, in boerenland, uiterwaarden op kwelders e.d. Zit vaak op de grond of op een paaltje, maar ook op een hoog uitkijkpunt (masten). Groot aanbod aan prooien cruciaal.
Voedsel
Vooral vogels van open land van middelgroot formaat: steltlopers, eenden, duiven, spreeuwen e.d. In de stad zijn duiven favoriet. Soms grotere prooien tot aan ganzen, of juist kleinere (gierzwaluw). Voedselkeuze wordt sterk bepaald door het aanbod; wordt aangetrokken door grote concentraties vogels (hoogwatervluchtplaatsen steltlopers, spreeuwenslaapplaatsen, groepen duiven en eenden).
Vogeltrek
Noordelijkste broedvogels uit Scandinavië en Noord-Rusland verlaten hun broedgebieden geheel en trekken zuidwaarts, tot in Afrika. In Nederland vooral standvogel, populatie wordt aangevuld door trekvogels uit het noorden. Jonge vogels zwerven meer. Wordt niet vaak trekkend waargenomen.
Cursus roofvogels: les de torenvalk
Verspreiding en aantal
zeer schaarse broedvogel | jaarrond aanwezig | doortrekker en wintergast in zeer klein aantal
Sterk toegenomen als broedvogel. Sinds 1990 zijn de aantallen broedparen met meer dan 5% per jaar toegenomen. Als doortrekker en overwinteraar toegenomen, maar de laatste jaren weer in de achteruit, waarschijnlijk als gevolg van vogelgriep.
Aantallen in Nederland
| Aantal broedparen | 160-180 (in 2023) |
| Geschat maximum aantal overwinteraars | 500-650 (in 2016-2021) |
| Doortrekkers | 500-650, okt-nov (in 2016-2021) |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Waarnemingen
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Kijktip
Overal in Nederland in open gebieden met veel watervogels en steltlopers te vinden, hoewel nooit algemeen. Check hoge torens en hoogspanningsmasten en zoek grote akkers af naar slechtvalken op de grond. In veel steden in Nederland nu broedend, het minst nog in Noordwest-Nederland. Let op paniekreacties van vogels.
In Europa
Broedt overal in Europa. Landen met grote broedpopulaties zijn Groot-Brittannië en Spanje, maar ook Frankrijk en Duitsland.
Meer informatie
Bescherming
Werd vroeger veel vervolgd en gevangen voor valkenjacht en is in de jaren zestig en zeventig in grote delen van Europa bijna verdwenen door gebruik van pesticiden. Na een verbod sterk toegenomen, versneld door uitzetten van vogels en het aanbieden van nestgelegenheid (nestkasten). Kwetsbaar voor ontwikkeling van grootschalige windenergie. In Nederland is een toename te zien en staat de soort sinds 2017 niet meer op de Rode Lijst van Nederlandse broedvogels.
Wat wij doen
Vogelbescherming ondersteunt soortwerkgroepen die zich inzetten voor roofvogels en uilen.
Wat kun jij doen
Waar slechtvalken voorkomenm, kan nestgelegenheid worden aangeboden met een nestkast. Raadpleeg hiervoor, bij voorkeur via de Werkgroep Roofvogels Nederland, een deskundige. Helaas komen er bij Vogelbescherming Nederland af en toe signalen binnen dat slechtvalken in hun natuurlijke broedgedrag zijn verstoord door té nieuwsgierige mensen die kijkjes bij de nesten nemen.
Meer weten?
Actuele berichten
- Vogelgriep hield zich rustig dit jaar
- Nieuwe sterren voor de camera’s van Beleef de Lente
- De Vogelman Henk van Paassen
- De slechtvalk: is hij echt zo slecht
Downloads
- Slechtvalk - artikel Vogelnieuws 2009-02 (pdf, 310 Kb)
- Factsheet stadsnatuur - Slechtvalk (pdf, 404 Kb)
Help de torenvalk
Wet- en regelgeving
De slechtvalk is een beschermde inheemse vogelsoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn slechtvalken beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de slechtvalk wordt in Nederland geregeld door de Omgevingswet.
Algemene regels
De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:
- vogels opzettelijk te doden of vangen;
- nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
- eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
- vogels opzettelijk te storen;
- vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.
Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.
De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:
- de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
- de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
- de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
- het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).
Bijzondere regels
De wet biedt bescherming aan alle in gebruik zijnde nesten en rustplaatsen van vogels, inclusief de functionele omgeving om het broeden succesvol te laten zijn. De nestbescherming geldt voor alle soorten gedurende het broedseizoen en voor een beperkt aantal soorten jaarrond. Nesten van slechtvalken zijn het gehele jaar beschermd, omdat zij elk broedseizoen op dezelfde plaats broeden en daarin zeer honkvast of afhankelijk van bebouwing of biotoop zijn. De (fysieke) voorwaarden voor de nestplaats zijn vaak zeer specifiek en limitatief beschikbaar. De nesten zijn daarom, voor zover ze niet permanent verlaten zijn, jaarrond beschermd.
Verschillende natuurgebieden die door slechtvalken worden gebruikt als foerageergebied zijn aangewezen en beschermd als Natura 2000-gebied. Het gaat onder andere om de Grevelingen, Oosterschelde en Westerschelde & Saeftinghe. Voor deze gebieden gelden strenge regels voor alle activiteiten die mogelijk negatieve gevolgen kunnen hebben op de natuurwaarden waarvoor het gebied is aangewezen. De betreffende gebieden zijn te vinden in een database van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.
Meer weten?
- Juridische bescherming van vogels
- Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
- Informatiepunt Leefomgeving
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal