Kuifleeuwerik
Crested Lark, Galerida cristata - Leeuweriken (Alaudidae)
Rode lijst
Deze van oorsprong in steppen en halfwoestijnen levende grondvogel komt in West-Europa voor op zandige, droge gronden en in vergelijkbaar biotoop in stedelijk gebied. Het nest bevindt zich op kale tot schaars begroeide gronden (zeereep), op grinddaken, bouwrijp gemaakte en/of opgespoten terreinen. Zaden en groene plantdelen vormen de belangrijkste voedselbron, maar in de broedtijd worden ook insecten gegeten. Is in Nederland uitgestorven als broedvogel.
Snel naar informatie over:
Herkenning
Grijsbruin kleed met een lange, spitse kuif. Lijkt op veldleeuwerik maar is grijzer en heeft minder duidelijke streping op de borst. Daarnaast ontbreekt de witte vleugelachterrand, zijn de buitenste staartpennen geelbruin en is de ondervleugel rossig.
Geluid
Roep vaak enkele korte tonen met een melancholische, fluitende klank. Zang gelijkend maar krachtiger en langer aanhoudend.
17-19 cm
Cursus Vogels in Nederland
Leefwijze
Broeden
Broedt van maart-juni/juli. Vaak twee tot drie legsels per jaar van 3-5 eieren. Broedduur 11-13 dagen. Vrouwtje maakt het nest op de grond met grasjes in het open veld, soms in de buurt van struikgewas, maar ook op daken. Het vrouwtje broedt de eieren uit, beide ouders voeden de jongen. Na 11-13 dagen verlaten de jongen het nest, 3-4 dagen later kunnen ze vliegen.
Leefgebied
Stedelijk gebied, braakliggende terreinen soms weide- en akkerranden, industrieterreinen en spoorbermen, zeereep en zeeboulevards. In Nederland waren de laatste broedgevallen voornamelijk te vinden op in aanbouw zijnde nieuwbouwwijken.
Voedsel
Met name ongewervelden in de zomer en zaden in herfst/winter. Grootste deel van ongewervelden bestaat uit kevers, sprinkhanen, mieren, rupsen en spinnen.
Vogeltrek
Grotendeels standvogel. In Centraal-Europa enige dispersie-bewegingen.
Eropuit met MijnVogelvinder.nl
Verspreiding en aantal
uiterst schaarse broedvogel | jaarrond aanwezig
De kuifleeuwerik is hoogstwaarschijnlijk als broedvogel uitgestorven. Hij broedde vanaf het begin van de 19e eeuw in Nederland, en is tot 1975 een vrij algemene broedvogel geweest, waarna het vrij snel afnam. Na 2000 waren er nog enkele broedparen aanwezig, in 2015 is het voorlopig laatste territorium vastgesteld in Haverleij, ten noorden van 's Hertogenbosch. Veranderingen in de stedenbouw, met verlies aan grote oppervlakten aan braakliggende terreinen, speelden vermoedelijk een rol in de neergang, net als de verruiging van de duinen in de zeereep, waar ze vroeger ook broedden. Maar waarom precies kuifleeuweriken zijn verdwenen, is onbekend.
Aantallen in Nederland
| Aantal broedparen | 0 (in 2023) |
| Geschat maximum aantal overwinteraars | 1-5 (in 2013-2015) |
| Doortrekkers | 0-2 (in 2018-2020) |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Waarnemingen
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Kijktip
Erg zeldzaam geworden, met maar één of twee vogels per jaar.
In Europa
In Europa is de kuifleeuwerik aan te treffen noordelijk tot Denemarken. In Scandinavië en in het Verenigd Koninkrijk ontbreekt de soort. Spanje, Oost-Europa en Italië herbergen de meeste kuifleeuweriken.
Meer informatie
Bescherming
De kuifleeuwerik staat in Nederland nog op de Rode Lijst van Nederlandse broedvogels als 'ernstig bedreigd'. Maar aangenomen wordt dat er geen broedparen meer zijn. De verdwijning uit Nederland past in een grootschalige afname in West- en Midden-Europa.
Rode Lijsten bevatten soorten die bedreigd worden of kwetsbaar zijn. Rode Lijsten hebben geen officiële juridische status, maar hebben in de praktijk wel een belangrijke signaleringsfunctie. Voor deze soorten geldt een hogere prioriteit bij het nemen van actieve beschermingsmaatregelen, bijvoorbeeld door hun leefgebieden te verbeteren. Download het Basisrapport voor de Rode Lijst Vogels volgens Nederlandse en IUCN–criteria.
Wat wij doen
De kansen op habitatherstel zijn in Nederland niet realistisch. Ook ver buiten Nederland is de soort sterk achteruitgegaan dus hervestiging vanuit deze bron is niet te verwachten.
Wet- en regelgeving
De kuifleeuwerik is een beschermde inheemse vogelsoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn kuifleeuweriken beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de kuifleeuwerik wordt in Nederland geregeld door de Omgevingswet.
Algemene regels
De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:
- vogels opzettelijk te doden of vangen;
- nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
- eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
- vogels opzettelijk te storen;
- vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.
Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.
De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:
- de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
- de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
- de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
- het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).
Bijzondere regels
De wet biedt bescherming aan alle in gebruik zijnde nesten en rustplaatsen van vogels, inclusief de functionele omgeving om het broeden succesvol te laten zijn. De nestbescherming geldt voor alle soorten gedurende het broedseizoen en voor een beperkt aantal soorten jaarrond. Nesten van kuifleeuweriken zijn alleen gedurende het broedseizoen beschermd. Er zijn geen natuurgebieden voor deze soort aangewezen.
Meer weten?
- Juridische bescherming van vogels
- Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
- Informatiepunt Leefomgeving
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal