Graszanger
Zitting Cisticola (Fan-tailed Warbler), Cisticola juncidis - Graszangers (Cisticolidae)
Rode lijst
In Nederland komt de graszanger voornamelijk voor in Zeeuws-Vlaanderen. Het is een zeer wintergevoelige soort die massaal sterft bij langdurige vrieskou. Zijn de winters een aantal jaar zacht dan rukken ze vanuit hun normale leefgebied in Zuid-Europa op naar het noorden en kunnen dan ook Nederland bereiken. Ze houden er een verborgen leefwijze op na, maar zijn goed te herkennen aan de zang, een constant herhaald "tziep!"-geluid dat ze tijdens een zangvlucht laten horen.
Snel naar informatie over:
Herkenning
Kleine zangvogel met een korte staart die in opvallende golvende zangvlucht uitwaaiert. Verenkleed zandkleurig met een gestreepte mantel en kruin, aan het uiteinde van de staart bevinden zich zwart-witte stippen. Lichte iris en snavel.
Geluid
Zang een hard, explosief en vrij scherp "tziep", bijna altijd meerdere keren achter elkaar met een korte interval (0,6 - 1 seconde). Roep gelijk aan zang, maar niet herhaald.
10 cm
Cursus Vogels in Nederland
Leefwijze
Broeden
Heeft een lang broedseizoen van maart - september. Vaak twee tot drie legsels per jaar met meestal 4-6 eieren. Broedduur 11-15 dagen. Mannetje bouwt een peervormig nest (met kleine opening aan bovenkant) in lage begroeiing. Complexe balts met meerdere nesten. In Europa nest wel eens geparasiteerd door de koekoek. Jongen vliegvlug na 11-15 dagen. Daarna nog 10-20 dagen gevoerd door vrouwtje.
Leefgebied
Graszangers hebben een voorkeur voor vlakke droge terreinen zonder bomen, maar met hoog gras, zoals zeggen en biezen. Ook broeden ze in graanvelden.
Voedsel
Grotendeels insecten, met name sprinkhanen, maar ook motten, eendagsvliegen, vlinders, juffers en dergelijke.
Vogeltrek
Grotendeels standvogel, maar verplaatst zich al snel bij veranderingen in weer of habitat, zoals koude-inval, maaien of droogte.
Verspreiding en aantal
uiterst schaarse broedvogel | wegtrekkend
De graszanger leek zich vanaf 1972 in Nederland te gaan vestigen als jaarlijkse broedvogel. Dit paste in de al tientallen jaren durende noordwaartse uitbreiding van het Zuid-Europese broedgebied. Enkele strenge winters rond 1985 maakten een eind aan deze opmars. Doordat de kou tot diep in Zuid-Europa doordrong, zakte de aanvoer van nieuwe kolonisten weg. Vanaf het jaar 2000 is er een opbloei gaande die in sommige jaren tot meer dan een honderdtal territoriale vogels leidde. Enkele koudere winters rond 2010 zorgden voor instortende aantallen. De verspreiding blijft, in goede en slechte jaren, grotendeels beperkt tot Zeeland, met een prominente plaats voor het Verdronken Land van Saeftinghe.
Aantallen in Nederland
| Aantal broedparen | 180-200 (in 2023) |
| Geschat maximum aantal overwinteraars | aantal onbekend |
| Doortrekkers | Broedvogel - wegtrekkend |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Waarnemingen
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Kijktip
Zuidwest-Nederland, met name Verdronken Land van Saeftinghe. Een van de weinige zangers die ook 's winters in zijn habitat is aan te treffen.
In Europa
Broedvogel in Spanje, Italië, Griekenland, Albanië, Kroatië, Zuid- en West-Frankrijk, en lokaal in de Balkan.
Meer informatie
Bescherming
De soort geldt wereldwijd niet als bedreigd. In Nederland broedt een hele kleine populatie vooral in Zeeland. Daarom staat de soort op de Rode lijst van Nederlandse broedvogels. Strenge winters doen aantallen kelderen, maar na een aantal jaren is de soort weer op zijn oorspronkelijke aantal.
Rode Lijsten bevatten soorten die bedreigd worden of kwetsbaar zijn. Rode Lijsten hebben geen officiële juridische status, maar hebben in de praktijk wel een belangrijke signaleringfunctie. Voor deze soorten geldt een hogere prioriteit bij het nemen van actieve beschermingsmaatregelen, bijvoorbeeld door hun leefgebieden te verbeteren. Download hier het Basisrapport voor de Rode Lijst Vogels volgens Nederlandse en IUCN–criteria.
Wat wij doen
Geen speciale maatregelen.
Wat kun jij doen
De graszanger profiteert van grootschalige, dynamische natuurgebieden met open, lage vegetaties.
Meer weten?
Actuele berichten
Eropuit met MijnVogelvinder.nl
Wet- en regelgeving
De graszanger is een beschermde inheemse vogelsoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn graszangers beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de graszanger wordt in Nederland geregeld door de Omgevingswet.
Algemene regels
De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:
- vogels opzettelijk te doden of vangen;
- nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
- eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
- vogels opzettelijk te storen;
- vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.
Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.
De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:
- de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
- de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
- de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
- het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).
Bijzondere regels
Er zijn geen natuurgebieden voor deze soort aangewezen, omdat de soort slechts in beperkte mate in Nederland voorkomt.
Meer weten?
- Juridische bescherming van vogels
- Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
- Informatiepunt Leefomgeving
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal