Ekster
Eurasian Magpie, Pica pica - Kraaien (Corvidae)
Eksters zijn intelligente vogels met een fascinerende leefwijze. Tot hun derde levensjaar leven eksters in 'jeugdbendes'. Daarin doen ze de ervaring op die een ekster nodig heeft om jongen groot te kunnen brengen. Eksters eten wat ze kunnen vinden: het grootste deel van hun menu bestaat uit emelten, kevers, regenwormen en menselijk afval als patat en brood. Vooral in het broedseizoen, wanneer de eksters zelf jongen hebben, aangevuld met eitjes van andere vogels en soms ook jonge vogels.
De ogenschijnlijk zwart-wit gekleurde vogel blijkt bij beter kijken een bont palet aan metallic-kleuren te vertonen. Eksters staan er in de volksmond om bekend glimmende voorwerpen als sieraden en zilveren theelepeltjes te 'stelen' en naar het nest te brengen. Dit gedrag komt voort uit de onverzadigbare nieuwsgierigheid van eksters; alles dat er 'anders' uitziet, wordt onderzocht en eventueel begraven onder enkele bladeren voor later gebruik.
Snel naar informatie over:
Herkenning
Onmiskenbaar, met zwart-wit verenkleed en lange staart. Vaak rumoerig. Zwarte vogel met witte buik, witte schoudervlekken en bijna geheel witte handvleugel (zichtbaar in vlucht). Het zwart van het verenkleed is voorzien van een groen-paarse-blauwe glanslaag. Stevige donkere snavel en donkere poten.
Geluid
Grote variatie aan krassende en schorre geluiden. Kan ook zacht zingen en andere vogels imiteren.
46-50 cm, spanwijdte 52-60 cm
Ja, ik wil meer neststenen voor mussen
Leefwijze
Broeden
Eileg eind maart tot in juni, vooral april. Eén broedsel per jaar, meestal 5-7 eieren. Broedduur 17-24 dagen. Eksters zijn meestal monogaam en trouw voor het leven. Maar niet altijd. Een vreemd vrouwtje kan het hof worden gemaakt. Met agressieve confrontaties tot gevolg als de huidige partner het merkt. Eksternesten zijn groot en worden (meestal) in de vork van een tak van een hoge boom gebouwd. Ze zijn ook van boven overdekt tegen predatoren. Verder heeft het nest een verborgen ingang. De takken worden versterkt met aarde en klei en gevoerd met dunne wortels. Eksters kunnen meerdere nesten maken waarbij er slechts één wordt bewoond. De jongen zitten 22-30 dagen op het nest en blijven na uitvliegen ongeveer 6 weken in de buurt van de ouders.
Leefgebied
Eksters leven in een veelheid van open gebieden, liefst met verspreid staande bomen. Mijdt boomloos gebied en dichte bossen. Sinds enkele decennia houden eksters zich graag op in de nabijheid van mensen: tuinen, stadsparken en landbouwgebied zijn omgevingen waar eksters bijna altijd te vinden zijn. Ze profiteren in steden van het extra voedselaanbod dat mensen (afval) opleveren. Buiten de broedtijd leven eksters vaak in groepsverband.
Voedsel
Eksters zijn jager-verzamelaars. Het menu bestaat (in meer natuurlijke leefgebieden) voor een groot deel uit kevers en andere insecten. Eet ook kleine zoogdieren (muizen), eieren van kleinere vogelsoorten en jonge vogels, hagedissen en alles wat ze verder te pakken krijgen. Paartjes zoeken in de vroege ochtend langs wegen naar nachtelijke verkeersslachtoffers. Eten ook bessen en zaden als die voorhanden zijn.
Eksters zoeken hun voedsel bijna altijd op de grond. Zit ook regelmatig op schapen en koeien om parasieten van deze dieren te pikken. Om prooien te vangen maken eksters sprongen opzij. In stedelijk gebied maken eksters gebruik van (bedoeld en onbedoeld) voedselaanbod door mensen. Vuilniszakken worden opengepikt en langs de routes naar school worden brood- en andere etensresten gretig benut.
Vogeltrek
Standvogels. Uit ringonderzoek blijkt dat vogels zelden verder dan 30 kilometer van de plek waar zij geringd zijn, worden aangetroffen. Alleen eksters uit het uiterste noorden van Europa trekken zuidelijker als winterse omstandigheden dat noodzakelijk maken.
Fluitend je tuin in
Verspreiding en aantal
talrijke broedvogel | jaarrond aanwezig
Het aantal eksters in Nederland is vanaf halverwege de jaren 1980 flink afgenomen. Deze afname stabiliseerde rond het jaar 2000 en sindsdien is het aantal eksters in Nederland vrijwel stabiel.
Aantallen in Nederland
| Aantal broedparen | 47.000-68.000 (in 2018-2020) |
| Geschat maximum aantal overwinteraars | 150.000-250.000 (in 2013-2015) |
| Doortrekkers | Broedvogel - jaarrond aanwezig |
Bron: sovon.nl
Meer weten over trends? Kijk op sovon.nl.
Waarnemingen
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Kijktip
Eksters kun je op veel plekken tegenkomen, ook bij jou in de straat.
In Europa
De ekster komt voor in geheel Europa maar is zeer zeldzaam op bijvoorbeeld de Shetland Eilanden en op IJsland. Ook op de Balearische Eilanden en Corsica en Sardinië zijn eksters vrij bijzondere vogels.
Meer informatie
Bescherming
Het aanbod van insecten is afgenomen als gevolg van een 'opgeruimd' stad en land, mestinjectie in plaats van het uitrijden van mest met de gierwagen en het gebruik van bestrijdingsmiddelen in de landbouw. Dat zijn mogelijke oorzaken van de achteruitgang aan het einde van de vorige eeuw. Daarnaast is er sprake van aanzienlijke interspecifieke concurrentie (concurrentie tussen verschillende soorten) tussen eksters en zwarte kraaien. Waar veel haviken voorkomen, leven weinig eksters. Daardoor leven er tegenwoordig minder eksters in de bossen en heiden op de zandgronden en in de duinen.
Wat kun jij doen
Eksters zijn opportunistisch en profiteren ook van het bijvoeren van vogels in de tuin. Broeden doen ze graag in hogere bomen.
Meer weten?
Actuele berichten
Mijn tuin een vogelparadijs
Wet- en regelgeving
De ekster is een beschermde inheemse vogelsoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn eksters beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de ekster wordt in Nederland geregeld door de Omgevingswet.
Algemene regels
De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:
- vogels opzettelijk te doden of vangen;
- nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
- eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
- vogels opzettelijk te storen;
- vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.
Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.
De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:
- de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
- de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
- de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
- het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).
Bijzondere regels
De wet biedt bescherming aan alle in gebruik zijnde nesten en rustplaatsen van vogels, inclusief de functionele omgeving om het broeden succesvol te laten zijn. De nestbescherming geldt voor alle soorten gedurende het broedseizoen en voor een beperkt aantal soorten jaarrond. Nesten van eksters zijn niet standaard het gehele jaar beschermd. Nader onderzoek kan nodig zijn, omdat de nesten wel jaarrond bescherming genieten als zwaarwegende feiten of ecologische omstandigheden dat rechtvaardigen. In sommige provincies geldt de nestbescherming alleen gedurende het broedseizoen. Er zijn geen natuurgebieden voor deze soort aangewezen.
De ekster is door een aantal provincies aangewezen als soort die belangrijke schade veroorzaakt. In de relevante omgevingsverordening is vastgelegd welke maatregelen onder voorwaarden door grondgebruikers mogen worden gebruikt ter voorkoming of bestrijding van belangrijke schade door deze soort.
Meer weten?
- Juridische bescherming van vogels
- Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
- Informatiepunt Leefomgeving
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal