Toonkunstenaar ekster

Als vogelaar en medewerker van Vogelbescherming krijg ik vaak de vraag wat mijn lievelingsvogel is. Mijn antwoord daarop is al jarenlang: de ekster, vaak gevolgd door ‘en de huismus, en eigenlijk alle vogels’. Want natuurlijk zijn álle vogels mooi en interessant, ieder op hun eigen manier. Maar de ene vogel is bij mij blijkbaar meer gelijk dan andere. En voor eksters heb ik een zwak. Overigens krijg ik nogal gemengde reacties als ik de ekster noem als lievelingsvogel. Niet iedereen ziet de charme van de ekster. Integendeel!

Maar zelfs de meest fervente eksterhater moet toch toegeven – schoorvoetend wellicht – dat eksters gewoon mooie vogels zijn. Op het eerste gezicht ‘slechts’ zwart-wit, maar onder bepaalde lichtomstandigheden maakt de vogel een ware transformatie door. De bovenvleugels en (lange) staart blijken dan een palet aan iriserende kleurschakeringen te bevatten. Van koper, paars en blauw tot het mooiste smaragdgroen: prachtig! En als de vogels hun vleugels spreiden, dan maakt een toch al bonte verschijning het nog wat bonter. De punten van boven- en ondervleugel zijn grotendeels wit, wat in vlucht een extra mooi effect geeft.

En ligt het aan mij, of hebben eksters een pientere – of op z’n minst een schalkse – blik in de ogen? Het zijn hoe dan ook intelligente vogels. Zo behoort de ekster tot één van de zeer weinige dieren – naast onder andere sommige primaten en natuurlijk mensen – die slagen voor de spiegelproef. Dit is een test om vast te stellen of dieren zichzelf herkennen in hun eigen spiegelbeeld. De proef wordt gebruikt om zelfbewustzijn te testen en geldt als een maat voor intelligentie.

Meer vogels staan erom bekend, zoals de gaai, maar eksters beschikken ook over een bijzonder goed geheugen. En neus waarschijnlijk: ze weten verstopte etenswaren feilloos terug te vinden, blijkt uit experimenten.

Wie aan eksters denkt als alleen maar krassende vogels, heeft het mis. Ze hebben juist een bijzonder uitgebreid vocabulaire aan roepjes: bijna voor iedere gelegenheid waarbij ze soortgenoten iets duidelijk willen maken. Ook dit is een kenmerk van intelligentie, vooral goed ontwikkeld bij sociale dieren. Wie ooit een ekster heeft horen zingen is meteen om. De eerste keer dat ik het hoorde, kon ik niet geloven dat het de bekende zwart-witte langstaart was die zachtjes voor zichzelf geluidjes zat te maken. Zo mooi is deze heimelijke zang. Drie zangtypen worden zelfs onderscheiden van de ekster die ook nog eens doorspekt zijn met imitaties van andere vogels.

Het verhaal ging lange tijd dat de brutale ekster glimmende objecten zou stelen. Ringen, juwelen en andere waardevolle bling zouden ze bijvoorbeeld in hun nest verwerken. Dit gerucht kan intussen naar het rijk der fabelen worden verwezen. Onderzoek toonde juist aan dat eksters flonkerende voorwerpen mijden. Eigenlijk heel slim om onbekende zaken eerst met grote omzichtigheid te benaderden. Dus ja, de ekster is een vogel met een verhaal, maar een ander verhaal dan vaak wordt gedacht.