Alk
Razorbill, Alca torda - Alken (Alcidae)
Alken zijn zeevogels die alleen voorkomen in het Noord-Atlantisch gebied. Ze hebben een snelle vlucht. Daarbij kunnen de vogels laag over het water vliegen en tussen golven door manoeuvreren. Dat maakt het waarnemen met een verrekijker moeilijk vanaf de Nederlandse kust, waar hij alleen als wintergast is te zien. Een bezoek aan de broedgebieden zoals in IJsland of Engeland in het late voorjaar biedt een betere gelegenheid alken goed te bekijken.
Snel naar informatie over:
Herkenning
Alkachtige, te herkennen aan lage ligging in het water, met lang achtereind. Ook in vlucht lang achtereind, maar door dik lichaam torpedo-vormig. Witte onderdelen en zwarte bovendelen en kop. Van boven zwart, zeekoet is bruin. Snavel het grootste verschil met zeekoet: zwart, erg hoog en stomp, met witte verticale lijn, en in zomerkleed een witte horizontale lijn van de bovenkant van de snavel naar het oog. In winterkleed witte wangen en keel.
Geluid
Wordt nauwelijks gehoord in Nederland, alleen in de broedkolonie.
38-43 cm, spanwijdte 60-69 cm
Vogelbescherming Optiek
Leefwijze
Broeden
Broedt vanaf mei/juni. Heef één legsel met 1 ei. Start van broeden gerelateerd aan temperatuur van het oppervlaktewater. Broedduur 35-37 dagen. Eieren om en om bebroed door man en vrouw in rondes van 12-24 uur. Broedt in (soms gemengde) kolonies van enkele 100-en tot 1000-en vogels. Heeft geen nest. Na het uitkomen blijft het jong nog ongeveer 18 dagen op het nest en na uitvliegen wordt het nog minstens 3 weken verzorgd.
Leefgebied
Alken zijn echte zeevogels: ze zoeken hun voedsel op open zee, soms vlak onder de kust. Alken kunnen goed duiken terwijl ze voedsel zoeken. Het nest wordt gebouwd op steile rotswanden.
Voedsel
Het voedsel bestaat uit kleine vissoorten, zoals spiering en haring, en kreeftachtigen die worden opgedoken van soms een aanzienlijke diepte. Hierbij gebruiken ze hun vleugels en poten.
Vogeltrek
Begint al vanaf juli met wegtrek van kolonies. Trek voornamelijk gerelateerd aan hoeveelheid voedsel en (dus) watertemperatuur. Pas later in de herfst in Nederland te verwachten. Is hier van oktober tot en met april waar te nemen. Vanaf midden april tot en met begin mei komen ze weer in hun noordelijk broedkolonie aan. Soms ook al eerder. Trekt laag over zee in kleine groepen.
Verspreiding en aantal
wintergast in groot aantal
Jaarlijks kleine aantallen langs de kust. In sommige jaren (2007, 2012) grotere aantallen door weersomstandigheden ten noorden van Nederland. Door overbevissing en vervuiling van olie-industrie gaat het op internationaal niveau niet goed met de alk.
Aantallen in Nederland
| Aantal broedparen |
Waarnemingen
Bron en meer waarnemingen: Waarneming.nl
Kijktip
Tijdens de najaarstrek langs de kust. Soms in havens en op pieren, maar minder vaak dan zeekoet.
In Europa
Meer dan de helft van de wereldpopulatie broedt langs de IJslandse kust. Op een goede tweede plaats staan de kusten van Groot-Brittannië en Ierland, gevolgd door de Noorse kust.
Meer informatie
Bescherming
Op Europees niveau gaat de alk achteruit en geldt de soort als bedreigd. De soort is net als de zeekoet erg kwetsbaar voor olie die door menselijk toedoen op het zeeoppervlak belandt. Jaarlijks spoelen vele tientallen olieslachtoffers aan, bij een olieramp zijn de aantallen vogelslachtoffers stukken hoger. Daarnaast heeft de soort te lijden onder overbevissing, jacht en raken Alken verstrikt in netten. Ook het opwarmen van het water door klimaatverandering kan negatief uitpakken voor alken.
Wat wij doen
Vogelbescherming pleit voor duurzame visserij en het aanwijzen van natuurreservaten op de Noordzee. Dat doen we zowel op nationaal niveau als bij de EU in Birdlife-verband.
Wat kun jij doen
Overheden en de visserijsector staan voor een belangrijke opgave: verduurzamen. Niet alleen om visserij ook in de toekomst mogelijk te maken, maar ook om de natuur te respecteren. Consumenten kunnen kiezen voor duurzaam gevangen vis. Illegale olielozingen zijn sterk verminderd in de Noordzee door betere controle en strengere straffen, maar komen nog steeds voor. Ook het lozen van andere chemische stoffen of bijvoorbeeld palmolie kan desastreus uitpakken voor alken en andere zeevogels. Na lang aandringen van natuurorganisaties zoals Vogelbescherming zijn er beschermde gebieden aangewezen in de Noordzee, maar nog niet genoeg en ook zijn de beschermingsdoelstellingen voor die gebieden nog onvoldoende uitgewerkt.
Meer weten?
- Sovon Vogelonderzoek Nederland
- Trek alk
- Menu alk
- Olielozingen
- Nederlandse Zeevogel Groep
- Beschermde natuur in Noordzee
Actuele berichten
Wet- en regelgeving
De alk is een beschermde inheemse vogelsoort. Net als alle andere vogels die van nature in het wild in Nederland voorkomen, zijn alken beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn. De bescherming van de alk wordt in Nederland geregeld door de Omgevingswet.
Algemene regels
De wet verbiedt het om zonder omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit:
- vogels opzettelijk te doden of vangen;
- nesten, rustplaatsen en eieren van vogels opzettelijk te vernielen of beschadigen of nesten weg te nemen;
- eieren van vogels te rapen en onder zich hebben;
- vogels opzettelijk te storen;
- vogels, dood of levend, dan wel delen of producten daarvan in bezit te hebben, te vervoeren en in de handel te brengen.
Uitzonderingen op de vergunningplicht zijn opgenomen in de wet en bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De provincie (en in sommige gevallen het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) kan een omgevingsvergunning verlenen die toestaat in strijd met de verboden te handelen. Daarnaast kan de provincie (en in sommige gevallen het Rijk) vergunningvrije gevallen aanwijzen. Aan beide zijn strenge voorwaarden verbonden.
De wet bevat daarnaast algemene regels voor in het wild levende vogels:
- de algemene zorgplicht die stelt dat iedereen voldoende zorg moet dragen voor de fysieke leefomgeving;
- de specifieke zorgplichten voor natuurgebieden en inheemse vogels die erop gericht zijn om nadelige effecten te voorkomen, beperken of herstellen;
- de verplichting om onnodig lijden te voorkomen bij het legaal doden of vangen van dieren in het wild;
- het algemene verbod op dierenmishandeling (Wet dieren).
Bijzondere regels
Er is slechts één natuurgebied voor alken als belangrijk foerageergebied aangewezen en beschermd als Natura 2000-gebied. Het gaat om de Bruine Bank. Andere gebieden in de Noordzee komen daar mogelijk ook voor in aanmerking, omdat alken daar in aanzienlijke aantallen geregeld voorkomen. Voor dit gebied gelden strenge regels voor alle activiteiten die mogelijk negatieve gevolgen kunnen hebben op de natuurwaarden waarvoor het gebied is aangewezen. Het betreffende gebied is te vinden in een database van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.
Meer weten?
- Juridische bescherming van vogels
- Beschermde planten, dieren en natuur (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland)
- Gebiedendatabase (Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit)
- Informatiepunt Leefomgeving
© Foto's: AGAMI © Illustraties vogels: Elwin van der Kolk © Video's: Natuur Digitaal