Vogelweetje voor in de les

Om zo razendsnel te kunnen groeien, moeten jonge ooievaars flink eten. En dat doen ze ook!

Het zijn echte schrokoppen. Vanaf hun geboorte tot het uitvliegen eten ze ongeveer 16 kilo aan voedsel. Dat is ruim drie keer zoveel als een volwassen ooievaar weegt.

Meer lezen over de ooievaar? Kijk op de pagina van STORK.

Sommige mannetjes steenuil hebben een opvallend smallere kop. De vrouwtjes zijn over het algemeen wat groter. Ze hebben bijvoorbeeld wat langere vleugels. Toch is er veel overlap, dus grootte is geen honderd procent zeker verschil tussen man en vrouw.

Steenuilen zijn prachtige vogels met een heel bijzondere blik. Sommige mensen zullen ze een beetje streng vinden kijken. Dat komt natuurlijk door die mooie witte wenkbrauwen.

Het allermooiste aan de steenuil zijn de prachtige ogen. Ze zijn felgeel en daaromheen een zwarte oogrand en in het midden een pikzwarte pupil.

Meer over de steenuilen in de digitale vogelgids en www.steenuil.nl.

Blauwe reigers bouwen een nest door takken neer te leggen op een bestaande onderlaag. Het mannetje brengt takken naar het nest. Het vrouwtje rangschikt ze, door trillende bewegingen met haar snavel.
De nesten hebben een platte vorm met een ondiepe uitholling in het midden. Daarin komen de eieren te liggen.
In het eerste jaar zijn de nesten soms zo iel dat je de eieren erdoorheen kunt zien liggen. Een bewoond nest kan je herkennen door de flinke takken waarvan de uiteinden slordig uitsteken.
Meer weten over deze mooie vogel? Kijk hier.

De enige soort uit die in Nederland meestal overdag vliegt is de velduil. Die is tegenwoordig heel zeldzaam en broedt bijna alleen nog op de Waddeneilanden.
Andere uilen in Nederland zijn echte nachtdieren. Als je er al eens eentje overdag ziet, zit ‘ie meestal te slapen op een tak of in een holte. Ook de kerkuil zul je in Nederland vrijwel nooit overdag zien vliegen.
Gek genoeg kan dat wel gebeuren als je in Engeland bent. De ‘barn owl’, zoals hij daar heet, jaagt daar wél regelmatig overdag. Het is een schitterend gezicht om zo’n jagende kerkuil in daglicht te zien. Kijk maar eens naar dit filmpje.
Ontdek meer over de kerkuil op de speciale kerkuilpagina.

Sinds 2005 nestelen verschillende slechtvalken hier namelijk op de grond. Voorlopig alleen nog op de Waddeneilanden (Rottum en Schiermonnikoog). Dat deden ze heel vroeger trouwens ook, zoals in 1926 op Schiermonnikoog. Daarna duurde het dus weer heel lang voordat er in Nederland slechtvalken op de grond gingen broeden.
Nog zeldzamer is dat slechtvalken in een echt nest in een boom broeden. In 2011 gebeurde dat voor het eerst in Nederland. Dat jaar ging een paartje broeden in een oud kraaiennest, ergens in natuurgebied de Biesbosch. Ook in het buitenland broeden slechtvalken bijna nooit in bomen.
Ontdek meer over de slechtvalk in de digitale vogelgids!

Meer dan 100 jaar geleden kreeg iemand het idee om in een bos bij Wageningen 110 nestkastjes op te hangen. Deze man had de nestkastjes door een klompenmaker laten maken van uitgeholde boomstammen.
Al na één jaar gingen in 95 van de 110 kastjes koolmezen broeden. De man die het bedacht had, hield daarna alles bij een in een schriftje. Welke kastjes waren bewoond? Wanneer ze gingen broeden? Hoeveel eieren er werden gelegd en hoeveel kwamen er uit?
Dit was het eerste echte onderzoek naar koolmezen. Daarna is dat enorm uitgebreid. Nu is de koolmees dus het meest onderzochte vogeltje van Nederland.
Een van de instituten waar belangrijk onderzoek naar koolmezen wordt gedaan is  NIOO-KNAW. Kijk HIER naar wat zij zoal doen.
Meer weten over de koolmees? Kijk in onze digitale vogelgids!

Gierzwaluwen komen zo rond eind april aan in Nederland. De eerste week van augustus vertrekken ze alweer naar Afrika. In die tijd paren ze, maken ze een nest, leggen eieren en brengen jongen groot. Een race tegen de klok dus!
De gierzwaluwen zijn zo kort hier, dat je ze eigenlijk beter Afrikaanse vogels kunt noemen. Ze zijn immers maar drie maanden bij ons en acht tot negen maanden in Afrika.
Ontdek meer over de gierzwaluw in de online vogelgids van Vogelbescherming.

De poten zijn namelijk niet bedekt met veren, waardoor het bloed dat door de poten stroomt sneller afkoelt. Met het tussen de veren stoppen van de poot, regelen ze dus de temperatuur van de poten.
Lees meer over ooievaars op: www.ooievaars.eu.

Op 7 juli 1971 wordt in Molenbeersel (België) een ijsvogel gevangen en geringd.  Al snel wordt de ijsvogel weer gevangen door een ringer. Dat is op 11 september 1971 in het Nederlandse Noord-Brabant. Wat toen nog gebruikelijk was gebeurde: de Belgische ring werd verwijderd en een Nederlandse ring aangelegd.
Wonderwel werd deze ijsvogel nog een keer door ringers gevangen, namelijk op 7 augustus 1992 bij Hoophuizen in Gelderland. Het ringnummer werd genoteerd en de vogel vrijgelaten. De ijsvogel was toen 21 jaar oud, maar misschien is deze vogel dus wel nóg ouder geworden!
Ontdek meer over de ijsvogel op de speciale pagina van deze soort in de online vogelgids van Vogelbescherming. 

De belangrijkste oorzaak is de hoge dichtheid aan veldmuizen (de favoriete kerkuilensnack) in brede bermen van wegen en hoe kerkuilen jagen. Ze gebruiken vaak een hectometerpaaltje als uitkijkpost om muizen te vangen. Als de kerkuil zijn prooi beet heeft, keert hij terug naar het paaltje om zijn prooi te verorberen of met zijn prooi van het paaltje te vliegen. De paaltjes staan dicht aan de weg. Bij het opvliegen kunnen auto's de vogels raken en dat kost de kerkuil vaak het leven.
Om die hectometerpaaltjes onaantrekkelijker te maken, werd eerder een proef gehouden. Lees hier meer over die proef. In dit filmpje kun je zien hoe het werkt: de kerkuil wil op het paaltje landen maar glijdt ervan af. Hopelijk gaat het veel kerkuilevens redden!
Ontdek meer over de kerkuil op de speciale kerkuilpagina in de online vogelgids van Vogelbescherming.

Een slechtvalk is sowieso een snelle vlieger. Gemiddeld vliegen ze 40 tot 55 kilometer per uur. Dat kan oplopen tot wel 150 km/u als ze een prooi achterna zitten.
Het wordt pas echt ongelofelijk snel als ze vanaf een kilometer hoogte op hun prooi duiken. Dan kunnen ze wereldrecordsnelheden bereiken van 350 km/u. Bij een afgerichte slechtvalk is zelfs een snelheid gemeten van 389 km/u! Kijk hier naar een filmpje over een duikende slechtvalk.
Ontdek hier nog meer over de slechtvalk.

Natuurlijk staan bosuilen erom bekend dat ze vaak kleine zoogdieren en vogels vangen. Maar ze halen ook hun neus niet op voor kikkers, padden, wormen, slakken en insecten.
Om hun kostje bij elkaar te scharrelen jagen bosuilen meestal vanaf een vaste zitplaats. Vandaar uit hebben ze een goed overzicht over het terrein.
Nog meer interessante informatie over de bosuil is hier te vinden. 

Meestal is zij degene die het nest bouwt. Dat is op zich al een stevige klus. Natuurlijk legt ze ook nog de eieren en daarna is zij meestal de enige die op de eieren zit.
Doet het mannetje dan helemaal niks? Jawel. Hij zorgt voor voedsel. Daarnaast zingt hij elke vroege ochtend voor het vrouwtje als ze op de eieren zit.
Meer weten over de koolmees? Kijk dan hier.

Op de foto ziet je twee ooievaars, op hetzelfde nest en met dezelfde vergroting gefotografeerd. Links een vrouwtje, rechts een mannetje. De snavel van het mannetje is zoals je kunt zien langer en forser. Die van het vrouwtje is iets fijner gebouwd en langs de bovenrand iets rechter.
De snavel van het mannetje is 18 tot 20 cm. lang, die van het vrouwtje 16 tot 18 cm. Dat is dan gemeten vanaf de veren op het ‘voorhoofd’ tot aan de snavelpunt.
Maar ja, er zijn ook kleine mannetjes en grote vrouwtjes. Daarom is het niet makkelijk om alleen aan het uiterlijk te zien of een ooievaar een vrouwtje of mannetje is. Als ze gaan paren, zie je het natuurlijk wel!
Ontdek meer over de ooievaar in de digitale vogelgids en op www.ooievaars.eu.

Als je wel eens een Engelse detective ziet (Midsomer Murders bijvoorbeeld), hoor je bij nachtopnamen heel vaak een spookachtige geluid. Eerst een langgerekte ‘Hoeeeee’ en daarna een beetje bibberend ‘hoehoehoehoehoe’. Dat is het geluid van de bosuil.
Ook heel vroeger vonden de mensen dit een eng geluid. Ze dachten dan ook dat de uil een brenger van ongeluk was.
Het idee dat een bosuil griezelig is, komt zelfs terug in zijn wetenschappelijke naam Strix aluco. Dat betekent ‘vampier-katuil’.
Het eigenlijk gewoon heel mooie bosuilgeluid is heel goed hier te horen.

Je kunt het zo gek niet bedenken of een blauwe reiger eet het. Favoriet zijn vissen van 10 tot 16 centimeter groot. Daarom zie je hem vaak doodstil staan wachten op een prooi in sloten en vijvers.
Maar hij is ook vaak in weilanden te vinden. Op zoek naar bijvoorbeeld mollen, muizen en regenwormen. Als hij de kans krijgt, pakt hij zelfs wel eens een jong konijntje. Verder staan op het menu slakken, reptielen (zoals ringslangen), rivierkreeften en jonge vogels.
In de stad kunnen reigers zich als echte straatschoffies gedragen. Dan pikken ze afvalzakken kapot en bedelen ze zelfs bij mensen om eten.
Meer weten over de blauwe reiger? Kijk hier.

Een ijsvogel is plomp gebouwd, heeft een grote kop en een kort staartje. Van boven zijn ze helder blauw met metaalglans, van onder oranje. De keel is wit en achter zijn oor zit een witte vlek. De pootjes zijn kort en oranje.
Een ijsvogel heeft een zeer grote dolkvormige snavel. Bij het mannetje is die zwart en bij het vrouwtje tweekleurig: zij heeft een oranje vlek op de ondersnavel. Alsof ze lippenstift heeft opgedaan. Zo hou je ze het beste uit elkaar.
Lees hier meer over de ijsvogel.

Koolmezen hebben namelijk verschillende alarmroepen voor verschillende roofdieren. En hun jongen begrijpen die meteen. Zonder dat ze ooit eerder het alarm gehoord hebben!
Ze kennen het verschil tussen een alarmroep voor slangen en andere roofdieren, zoals kraaien of marters. Een slang is een roofdier dat een nestkast in komt. Als de kuikens het ‘slangenalarm’ horen, weten ze precies dat ze dan de nestkast uit moeten springen.
Bij het alarm voor andere roofdieren moeten ze zichzelf muisstil houden in de kast.
Via deze link zijn de filmpjes te downloaden die de reacties van de kuikens laten zien op de verschillende roepen.

Een volwassen kerkuil eet tijdens de broedperiode 4 tot 8 prooien per dag. De ene prooi is wat groter dan de andere, dus het aantal verschilt. De uilskuikens zijn veel kleiner, maar omdat ze nu snel groeien hebben ze ook zo’n vier prooien per etmaal nodig. Omdat een kerkuilnest wel uit zeven jongen kan bestaan, is het dus hard werken geblazen.
Al met al zijn voor zulke kerkuilbroedsels wel 1750 tot 2000 prooien nodig. Het is dan ook heel vervelend voor kerkuilen als het slecht weer is. Dan lukt het ze namelijk niet om dat hoge aantal prooien te vangen. Meestal redt een deel van de uilskuikens het dan niet.
Ontdek meer over de kerkuil op de speciale kerkuilpagina.

Een goed voorbeeld is het seizoen 2016 bij Beleef de lente. Dat jaar hadden we voor het eerst livebeelden uit een ijsvogelnest. Zo konden we zien hoe zeven jongen opgroeiden en succesvol uitvlogen.
Al bijna meteen erna begonnen pa en ma ijsvogel aan het volgende nest. Ook dat konden we helemaal volgen. Het was voor de eerste keer in de geschiedenis van Beleef de lente dat we een tweede legsel in beeld hadden. Van welke soort dan ook.
Zelfs toen het seizoen van Beleef de lente was afgelopen gingen pa en ma ijsvogel gewoon door. Er kwam  een derde legsel, óók al succesvol. In totaal vlogen alleen al van dit paar ruim 20 jongen uit. Dan gaat het natuurlijk hard!
Ontdek meer over de ijsvogel op de speciale ijsvogelpagina.

Onderaan zijn rug heeft hij een vetklier (of stuitklier) zitten. Als hij daar met zijn snavel overheen wrijft, komt er vettig spul uit. Dat gebruikt de ooievaar als poetswas. Hij smeert uit over zijn hele verenkleed, zodat alle veren goed worden ingevet.
Dit werkt geweldig, want de ingevette veren laten geen water meer door. Als het dan gaat regenen, vallen de meeste druppel zo van het verenpak. De ooievaar blijft op die manier lekker droog en warm onder de veren.
Lees hier meer over ooievaars.

Bosuilen passen zich gemakkelijk aan. Ze eten bijvoorbeeld heel gevarieerd: van vogels en zoogdieren, tot slakken en wormen.
Maar ook zijn ze flexibel wat betreft broedplekken. Normaal broeden ze in holle bomen, maar als die er niet genoeg zijn, wordt gebroed in oude nesten, nestkasten en in gebouwen.
Hoewel veel bosuilen doodgaan door botsingen met auto’s, neemt hun aantal in Nederland toe.
Meer over de verspreiding van de bosuil n Nederland is te vinden op https://www.sovon.nl/nl/bosuil.
Nog meer interessante informatie over de bosuil is hier te vinden.

Steenuiltjes worden al heel lang als wijze vogels gezien. Op munten van 2500 jaar oud uit Griekenland, stond op de ene kant een afbeelding van een steenuil. Aan de andere zijde godin Athena.
Het mooie is dat op Griekse munten van 1 euro ook nu nog een steenuil staat!
Meer over de steenuilen is te vinden op deze pagina en op www.steenuil.nl.

Tot 1960 kwamen in de winter veel slechtvalken voor in Nederland. Dat waren overwinterende vogels uit Noord-Europa. Door het gebruik van een gevaarlijk landbouwgif als DDT namen de aantallen van alle roofvogels sterk af. Het gif hoopte zich namelijk op in de prooidieren voor de roofvogels, die op die manier heel veel binnen kregen. Dat was slecht voor hun gezondheid. Ze gingen eerder dood en brachten steeds minder jongen groot.

Zeldzaamheid

De slechtvalk werd zelfs een echte zeldzaamheid. Na het verbod op DDT kwamen er langzaam maar zeker steeds meer overwinterende slechtvalken.
Ook gingen er meer slechtvalken in Nederland broeden. Tot 1990 gebeurde het maar heel af en toe dat een slechtvalk hier een nest maakte. Inmiddels gaat het weer goed met de slechtvalk. Er broeden in Nederland  150 tot 170 paar en in de winter vliegen hier rond de 500 slechtvalken rond.
Ontdek hier meer over de slechtvalk.

Als er bijvoorbeeld een pimpelmees of een bonte vliegenvanger in hun nestkast zit, vallen ze aan. Ze kunnen deze vogeltjes dan zelfs doodpikken door op hun achterhoofd te hameren. Onderzoekers maken dat elk jaar wel een paar keer meer in de groep vogels die ze onderzoeken. Zo lief zijn die koolmezen dan dus niet. Maar ze doen het natuurlijk puur om hun eigen nest te beschermen.
Heel soms gedraagt een koolmees zich echt als een mini-roofvogel. Er is bijvoorbeeld een filmpje over een koolmees die een barmsijs keihard aanvalt op een voedertafel. De barmsijs wordt zelfs doodgemaakt en voor een deel opgegeten.
Let op: het zijn niet zulke leuke beelden, maar het gebeurt nu eenmaal soms in het leven van een koolmees.

In Nederland heb je veel soorten standvogels. Dat zijn vogels die het hele jaar in ons land blijven. Maar bosuilen zijn extreme standvogels. Zelfs de jongen blijven normaal gesproken binnen 10 kilometer van de geboorteplaats. Waarnemingen op grote afstand van hun broedgebieden, zoals op de Waddeneilanden, zijn dan ook zeer zeldzaam.
Meer over de verspreiding van de bosuil in Nederland is te vinden bij Sovon.
Nog meer interessante informatie over de bosuil staat hier.

Je kunt het zo gek niet bedenken of een blauwe reiger eet het. Favoriet zijn vissen van 10 tot 16 centimeter groot. Daarom zie je hem vaak doodstil staan wachten op een prooi in sloten en vijvers.
Maar hij is ook vaak in weilanden te vinden. Op zoek naar bijvoorbeeld mollen, muizen en regenwormen.  Als hij de kans krijgt, pakt hij zelfs wel eens een jong konijntje.
Verder staan op het menu slakken, reptielen (zoals ringslangen),  rivierkreeften en jonge vogels. 
In de stad kunnen reigers zich als echte straatschoffies gedragen. Dan pikken ze afvalzakken kapot en bedelen ze zelfs bij mensen om eten.
Meer weten over de blauwe reiger? Kijk hier