Over oude vrouwen met sterke genen

Pascal Stroeken, STONE | woensdag 20 juni 2018 | Vind ik leuk | Bewaar deze blog | 829x

Bron: Vogeltrekatlas.nl, Vogeltrekstation Nederland

Dit verhaal gaat over een steenuilenfamilie in het grensgebied van de gemeenten Aalten en Oude IJsselstreek. Het steenuilengezin nestelt in een schuur en was ons niet bekend – net als zovele andere nesten op voor ons onbereikbare plekken in gebouwen.

Vorige week kregen we een telefoontje van de erfbewoner die drie jonge steenuiltjes op de grond in zijn schuur had gevonden. Uit het nest gevallen. Wat te doen, was zijn logische vraag.

Van zolder gevallen

Nog diezelfde avond gingen we langs om polshoogte te nemen. De drie kleintjes, van ongeveer 10 dagen oud, waren intussen veilig door de bewoner in een doos gezet maar vertoonden wel enige onderkoeling van hun te lange verblijf buiten de beschutte nestplaats en het gemis van de warmte van hun moeder.

Na enig speurwerk vonden we de vermoedelijke nestplaats, in een ruimte onder de zoldervloer. Om te voorkomen dat de jongen wederom uit het nest zouden vallen, hebben we pal naast die vermoedelijke nestplaats een nestkast op de zolder gezet en daarin de drie jongen geplaatst. Uit ervaring weten we dat vader en moeder de bedelende jongen daar makkelijk zouden kunnen vinden. Van de erfbewoner wisten we dat hij die dag ten minste nog één ouder in de schuur had gezien.

Nest gered!

Afgelopen zaterdag gingen we kijken hoe het dit steenuilengezin was vergaan na de noodverhuizing. In de nestkast zat nog één jong; de andere twee hadden het avontuur van de week ervoor helaas niet overleefd. Maar gelukkig maakt dit ene overgebleven jong een goede kans om succesvol uit te vliegen. Hoe dan ook, de ouders hebben de jongen in de kast weten te vinden. Toevallig zat de moeder tijdens ons controlebezoek bij haar jong in de nestkast.  

Geringde moeder

Ze had een ring om. Altijd spannend om dan uit te zoeken waar de uil vandaan komt en wanneer die is geringd. Ze blijkt door onszelf te zijn geringd als nestjong, op een erf 400 meter ten oosten van haar huidige woonplaats. Maar wie schetst onze verbazing toen we de ringdatum checkten: 20 mei 2006! Dat betekent dat deze vrouw al 12 jaar oud is.

Stokoud

Om precies te zijn: ze is nu 12 jaar en 1 maand. Is dat oud voor een steenuil, vraagt u zich nu vermoedelijk af? Jazeker! Stokoud zelfs. Met een leeftijd van 12 jaar en 1 maand (12.1) valt ze nét buiten de top 10 van oudste steenuilen in Nederland, zo leert een check in de Vogeltrekatlas*; op nummer 10 staat een steenuil met de leeftijd van 12.2. 

Uit de grafiek in de Vogeltrekatlas (zie afbeelding) kunt u aflezen dat steenuilen zelden ouder worden dan 10 jaar. Slechts van 66 van de ruim 12.000 steenuilen die sinds 1911 in Nederland zijn geringd én ooit zijn teruggemeld, is bekend dat ze een leeftijd van 10 jaar of ouder bereikten. Niet meer dan 14 steenuilen zijn 12 jaar of ouder geworden. De oudste is 14 jaar geworden.

Het zit in de familie

De oude vrouw van het nest op de zolder heeft het niet van een vreemde, zo blijkt uit onze ringgegevens. Haar eigen moeder is namelijk ook stokoud geworden. Die ringden we in juni 1998 als nestjong en troffen we in mei 2010 voor het laatst broedend aan. Ook zij heeft dus een leeftijd van, ten minste, 12 jaar bereikt (om precies te zijn: 11.9 jaar volgens de statistieken van de Vogeltrekatlas; zij staat dus ook net niet in de top 10 van oudste steenuilen).

Sterke genen?

Zo moeder, zo dochter. Is het een voorbeeld van erfelijkheid; zou het "in de genen" zitten? Het is verleidelijk om dat te denken. Ook bij mensenfamilies komt het voor dat, bijvoorbeeld, de vrouwen vaak bijzonder hoge leeftijden bereiken. Uit onderzoek bij mensen blijkt dat het bereiken van een hoge leeftijd bij mensen voor 25% erfelijk is bepaald en voor 75% uit de (gezonde) leefstijl en leefomgeving verklaard kan worden. Bij personen die een uitzonderlijk hoge leeftijd bereiken, neemt de invloed van erfelijkheid toe. Kinderen van hoogbejaarden blijken langer en gezonder te leven dan hun partners, ook als ze er dezelfde leefstijl op nahouden. Dit volgt aldus uit onderzoek bij mensen.

Er vanuit gaande dat steenuilen er veelal eenzelfde leefstijl op na houden, voor wat betreft voeding en beweging, speelt de erfelijkheid bij deze hoogbejaarde steenuilen wellicht ook een rol. Dat is helaas lastig te onderzoeken, we beschikken nu eenmaal over te weinig gegevens om een "bevolkingsonderzoek" onder steenuilen te doen.

Maar ach, laat ik maar ophouden om parallellen te trekken tussen mensen en steenuilen. Dat gaat toch mank. Want welke mensenvrouw krijgt op hoogbejaarde leeftijd nog jongen? 

Fitte hoogbejaarde

Grote kans dat deze vrouw, inmiddels een fitte hoogbejaarde, al sinds haar eerste jaar als volwassen vogel, in 2007, ter plekke broedt. Wie weet hoeveel jongen ze al op de wereld heeft gezet (en zo haar sterke genen heeft doorgegeven). Om nog maar te zwijgen over hoeveel mannen ze wel niet zal hebben versleten!

We hopen de vrouw de komende jaren kunnen blijven volgen. Want wie weet, misschien wordt ze ooit de oudste steenuil van Nederland! Nog 2 jaar te gaan…

En het jong dat het grote avontuur heeft overleefd? Als hij de genen van zijn moeder heeft, dan komt ie er wel!

* tip: deze website werkt het beste in Google Chrome; werkt niet in Internet Explorer

Foto header: André Eijkenaar

Steenuilenoverleg Nederland (STONE) is een landelijke werkgroep die steenuilenbescherming en -onderzoek coördineert, stimuleert en faciliteert. Daartoe wordt samengewerkt met relevante binnen- en buitenlandse, professionele en vrijwilligersorganisaties. STONE is een vrijwilligersorganisatie, zonder betaalde krachten. Bezoek de website van STONE

Vind ik leuk
Bewaar deze blog

Meer over