Wie hoort de eerste tjiftjaf?

Een korte-afstandtrekker heeft niets met een tractor te maken, zoals Google doet vermoeden. Het is een trekvogel die niet erg ver weg trekt (Zuid-Europa of Noord-Afrika), zoals de tjiftjaf of zwartkop. Daarom zijn ze natuurlijk ook de eersten die weer terug zijn in Nederland. Gaan trekvogels verder weg (tropisch Afrika), zoals gekraagde roodstaart, wielewaal of nachtegaal, dan heten ze lange-afstandtrekkers.

Een tjiftjaf is belachelijk makkelijk te herkennen. Niet aan zijn uiterlijk, want het is een ondefinieerbaar grijs-bruin-groenachtig vogeltje. Wél aan zijn zang, ook voor iedereen die nog nooit naar een vogel heeft geluisterd. Hij roept namelijk: tjíp-tjap-tjíp-tjap-tjíp-tjap. Houd uw oren dus vanaf half maart open voor de allereerste tjiftjaf van het jaar. Een startschot voor de lente.

Misschien verwacht u het niet, maar de tjiftjaf broedt ook vaak in tuinen. Het zijn van oorsprong bosvogels, maar ze komen al in de tuin als er een meidoorn staat, wat struikjes en bodembedekkers. Voor hen is uw tuin een minibos. (Daar houdt de zwartkop trouwens ook van, liefst nog met een vlier of braam erbij.)

Niet alle tjiftjafmannen vinden een vrouw, dus dat tjíp-tjap gaat de hele zomer door. De aanhouder wint tenslotte. En terwijl die mannen bovenin de boom zingen en insecten zoeken, zijn de vrouwtjes beneden in de struiken aan het ploeteren. Zij bouwen het nest: een onvindbaar klein bolletje, laag bij de grond. Daarna broeden ze de eieren uit. En daarna, als de jongen zijn uitgekomen, komt dat mannetje eindelijk eens naar beneden om te helpen voeren.

Bij de zwartkop gaat dat anders. Het nest zit meestal aan de kant waar de zon opkomt, maximaal anderhalve meter boven de grond. Zo wordt ieder straaltje warmte van de ochtendzon benut. De zwartkopman is meer betrokken bij zijn gezinsleven dan de tjiftjaf. Hij bouwt verschillende platforms en het vrouwtje mag kiezen waar ze het nest wil. Samen bouwen ze dat dan verder af.

Het zwartkopvrouwtje is éigenlijk een bruinkop, aangezien zij helemaal bruingrijs is met een bruine pet. Het mannetje is helemaal grijs met een zwarte pet, dat klopt dan weer wel. Ze zijn goed te herkennen, maar je moet even bij een bosje blijven staan turen. De kans dat u er één ziet wordt overigens wel steeds groter, want het gaat erg goed met zwartkoppen in Nederland.