Steeds vaker gieren in Nederland

Om gieren te kunnen zien moet je vooral naar Midden-, Zuid- en Oost-Europa, maar ook in Nederland worden ze wel eens waargenomen. Zijn dat verdwaalde exemplaren of zijn ze op zoek naar een nieuw leefgebied?

Hans: “We zien de laatste jaren steeds vaker gieren in Nederland. Dat komt omdat het goed gaat met de populaties in Midden- en Zuid-Europa. Het zijn vooral jonge vogels die na het uitkomen van een nieuwe generatie op zwerftocht gaan, waarschijnlijk op zoek naar een nieuw broedgebied. Het gaat vooral om vale gieren, maar dit voorjaar hadden we ook een monniksgier in Nederland. En natuurlijk af en toe een lammergier.”

Wat is de dichtstbijzijnde plek om met vrij grote zekerheid gieren in het wild te zien?

Hans: “Dan moet je naar het Centraal Massief in Frankrijk. Daar kun je alle vier de Europese soorten zien. Dus de vale gier, de monniksgier, de lammergier en de aasgier. De vale gier is er het talrijkst.”

Hoe gaat het met de vier soorten gieren in Europa? Nemen de aantallen de laatste jaren toe of nog steeds af?

Hans: “Sinds het midden van de jaren ’80 van de vorige eeuw, zitten alle soorten weer in de lift. De vale gier telt in Europa zo’n 40.000 broedparen. Ook de monniksgier doet het met name op het Iberisch Schiereiland goed. De lammergier is met 1350 individuen ook uit een enorm dal geklommen. In de jaren ’70 waren daar nog maar 40 broedparen van. De aasgier heeft het, met name in de Balkan, nog moeilijk. Het is de enige soort die in de winter naar Afrika trekt. Vooral jonge vogels halen de oversteek van de Middellandse Zee niet. En in sommige landen worden ze nog steeds afgeschoten. “

Wat zijn de grootste bedreigingen voor gieren? Zijn deze bedreigingen soortspecifiek of hebben alle soorten er in gelijke mate last van?

Hans: “Vergiftiging is een belangrijke bedreiging. Boeren leggen vergiftigd aas neer voor bruine beren en wolven, maar als gieren daarvan eten sterven die ook. Loodvergiftiging komt ook voor. Afgeschoten wild wordt ter plekke geslacht. De onbruikbare delen, vaak met loodkorrels, blijven in de natuur achter. Dit kost veel gieren het leven. Ook windturbines vormen een bedreiging. Daar gaan soms hele groepen tegelijk aan ten onder. Gelukkig zijn er steeds meer turbines die automatisch stoppen met draaien als ze vogels detecteren.”                                                          

Jij bent voorzitter van de Vulture Conservation Foundation, of VCF. Wat doet deze stichting precies en hoe ben jij er bij betrokken geraakt?

Hans: “In 2015 werd er in Noord-Holland een verzwakte lammergier gevonden. Ik heb toen mede voor opvang voor deze vogel gezorgd. Nadat de vogel was opgeknapt heb ik hem Naar Zwitserland teruggereden. Daar heeft de VCF met lokale partners een herintroductieproject. Zo ben ik erbij betrokken geraakt. Sinds 1 januari 2021 ben ik voorzitter van deze (Nederlandse) stichting. We hebben, in samenwerking met dierentuinen fokprogramma’s voor de verschillende gierensoorten en zorgen voor herintroductie.”

De VCF is dus betrokken bij het vrijlaten van in gevangenschap groot geworden gieren. Is dat vooral om bestaande populaties te versterken of gaat het om herintroductie in nieuwe gebieden?

Hans: “Het gaat vooral om het versterken van bestaande populaties. We letten daarbij scherp op een gevarieerde genetische samenstelling van de groepen. We managen de herintroductieprogramma’s voor lammergieren en vale gieren. Voor de aasgier zetten we momenteel een fokprogramma op. Voor de monniksgier heeft onze stichting een adviserende rol. Maar we zetten ook exemplaren uit om bestaande gebieden met elkaar te verbinden.”

Wat is de meerwaarde van gieren voor de Europese natuur?

Hans: “Als aaseters zijn het de opruimers in de natuur. Door gestorven wild en vee op te eten voorkomen ze verspreiding van ziektes. Alle vier de soorten hebben daarin een eigen rol. Monniksgieren zijn sterk. Ze kunnen een huid doorboren en opvreten. Vale gieren eten de bulk van het vlees. Aasgieren trekken de restjes van de karkassen. Lammergieren eten de botten op, voor het beenmerg. Hun krachtige maagzuur kan de botten die ze in één keer doorslikken verteren.”

Onlangs werd bekend dat in Europa de eerste gier was overleden aan diclofenac, een ontstekingsremmer voor vee. Vrees je voor meer slachtoffers en wat kan de VCF hier tegen doen?

Hans: “Die angst is er zeker. In Azië en Afrika zijn de gierenpopulaties hierdoor compleet gedecimeerd. Het eerste bewezen exemplaar komt uit Spanje, maar we weten zeker dat er in het verleden al meer diclofenac-slachtoffers zijn gevallen. In Spanje en Italië is het gebruik van dit veterinaire medicijn nog steeds toegestaan. Wij strijden bij de EU en de lidstaten al jaren voor een verbod op het gebruik van dit middel. Net als voor een verbod op lood in munitie trouwens.”

Zie jij ondanks de bedreigingen een gezonde toekomst voor de gierenpopulatie in Europa? En sluit je zelfs een eerste broedgeval in Nederland niet uit?

Hans: “Ons motto is ‘yes, we can!’. Met de meeste soorten gaat het echt goed. Ik zou het herstel van de lammergieren in Europa zelfs één van de grootste ‘come back-stories’ in de natuur durven noemen. We hebben voor Noordwest Europa een geschiktheidanalyse gemaakt. Qua landschap en broedlocaties zou ons land geschikt zijn voor met name monniksgier. Deze soort profiteert van de klimaatverandering en rukt noordwaarts op en broedt niet op rotsen en kliffen, maar in bomen. Over enkele tientallen jaren zou het zo maar kunnen gebeuren. De komende jaren zullen we het nog met zwervende gieren moeten doen. Ook heel leuk toch!”